ابرهای ماژلانی چیستند و کجا هستند و چه ویژگی‌های دارند؟

ابرهای ماژلانی چیستند

منظور از ابرهای ماژلانی چیست: ابرهای ماژلانی از دو کهکشان نامنظم کوتوله موسوم به ابر ماژلانی بزرگ و ابر ماژلانی کوچک تشکیل شده است. ابرهای ماژلانی بزرگ و کوچک از کهکشان‌های اقماری کهکشان راه شیری هستند، زیرا در اثر نیروی جاذبه کهکشان راه شیری مانند قمر دور آن در گردش هستند. ابر ماژلانی بزرگ هر ۱۵۰۰ میلیون سال یک‌بار و ابر ماژلانی کوچک هر ۹۰۰ میلیون سال یک‌بار کهکشان راه شیری را دور می‌زنند. برخی اخترشناسان احتمال می‌دهند سرعت ابرهای ماژلانی بیش از آن است که نیروی جاذبه کهکشان راه شیری بتواند آن‌ها را به گردش دور خود وادارد. اما این احتمال هنوز اثبات نشده است.

ابرهای ماژلانی نسبتا به کهکشان ما نزدیک هستند، اما مطالعه آن‌ها به ما کمک می‌کند تا درباره نقاط دورتر در این عالم نیز بیشتر بفهمیم. برای مثال، میزان عناصر فلزی در دو کهکشان ابر ماژلانی بزرگ و کوچک بسیار کمتر از عناصر فلزی در کهکشان راه شیری است. اندک بودن عناصر فلزی در ابرهای ماژلانی احتمالا بسیار با شرایط عالم در اوایل آفرینش آن (یعنی پیش از آن‌که انفجار برخی ستاره‌ها فضای میان ستارگان را با مواد مختلف غنی کند) سازگار است. در ادامه، توضیح داده خواهدشد که ابر ماژلانی بزرگ چیست، ابر ماژلانی کوچک چیست و این دو چه ویژگی‌هایی دارند.

مطلب مرتبط: کهکشان چیست و چگونه تشکیل‌ می‌شود و چند گونه است؟

ابر ماژلانی بزرگ

ابر ماژلانی بزرگ (LMC، مخفف Large Magellanic Cloud) یکی از دو کهکشان‌ کوتوله مجموعه ابرهای ماژلانی است. ابتدا تصور می‌شد که ابر ماژلانی بزرگ یک کهکشان نامنظم است. اما اخترشناسان با مطالعات دقیق‌تر، در قلب آن رشته‌ای یافتند. لذا شاید ابر ماژلانی بزرگ ابتدا یک کهکشان مارپیچی بوده که بعدها به‌شکل یک کهکشان نامنظم درآمده است. ابر ماژلانی بزرگ در آسمان نیم‌کره جنوبی زمین همراه با کهکشان کوتوله همراه خود موسوم به ابر ماژلانی کوچک قابل مشاهده است. کهکشان راه شیری گازهایی را که از ابرهای ماژلانی منتشر می‌شود، مصرف می‌کند. سرانجام هر دو ابر ماژلانی احتمالا با کهکشان راه شیری برخورد خواهندکرد.

ابر ماژلانی کوچک

ابر ماژلانی کوچک (SMC، مخفف Small Magellanic Cloud) کهکشان کوتوله دیگری از مجموعه ابرهای ماژلانی است. یکی از ویژگی‌های مهم ابرهای ماژلانی پدیده‌ای موسوم به جریان ماژلانی (Magellanic stream) است. جریان ماژلانی ردی طولانی از گازهایی است که از ابر ماژلانی کوچک منتشر شده و به دور نیمی از کهکشان راه شیری کشیده شده است. شاید نیروی جاذبه ابر ماژلانی بزرگ یا راه شیری سبب شده است تا این گازها از ابر ماژلانی کوچک به بیرون منتشر شوند.

ابر ماژلانی بزرگ و ابر ماژلانی کوچک مناطق ستاره‌زا نیز دارند که ستاره‌های جدیدی در آن مناطق تشکیل می‌شوند. در سال ۱۹۸۷ ابرنواختری رصد شد که محل وقوع آن ابر ماژلانی بزرگ بود. البته زمان وقوع ابرنواختر با زمان رصد آن تفاوت دارد. زیرا فاصله ابر ماژلانی بزرگ از زمین حدود ۱۶۳,۰۰۰ سال نوری است. پس ابرنواختری که در سال ۱۹۸۷ رصد شد، در اصل حدود ۱۶۳,۰۰۰ سال پیش اتفاق افتاده بود. ابرنواختر یادشده ۱۹۸۷a نام گرفته است.

مطلب مرتبط: کهکشان راه شیری چیست و چند ستاره و چند سیاره دارد؟

ویژگی‌های ابرهای ماژلانی چیست

• ابر ماژلانی بزرگ ۱۶۳,۰۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد. فاصله ابر ماژلانی کوچک از زمین نیز حدود ۲۰۰,۰۰۰ سال نوری است.
• ابرهای ماژلانی مملو از گاز هستند. یعنی اکثر جرم آن‌ها را گاز تشکیل داده است. اندکی از جرم آن‌ها نیز عناصر فلزی است.
• تعامل نیروی جاذبه ابرهای ماژلانی بزرگ و کوچک با نیروی جاذبه کهکشان راه شیری سبب شده است تا شکل ابرهای ماژلانی تغییر یابد. با عبور این‌دو کهکشان از کنار کهکشان راه شیری، نیروی کششی جاذبه آن‌ها، شکل رشته‌های خارجی کهکشان راه شیری را نیز تغییر می‌دهد.
• برخی مطالعات نسبتا جدید نشان داده‌اند که شاید ابر ماژلانی کوچک ابتدا کهکشان مستقلی بوده که بعدها به دو بخش تقسیم شده است و شاید اثر متقابل نیروی جاذبه آن با نیروی جاذبه ابر ماژلانی بزرگ سبب شده است ابر ماژلانی کوچک به دو بخش تقسیم شود.
• سحابی رتیل منطقه ستاره‌زای بسیار فعالی در ابر ماژلانی بزرگ است. این سحابی بخشی از ابر بزرگ‌تری از گاز و غبار است. شاید فشردگی گاز، پلاسما و غبارهای این منطقه سبب شده است تا ستاره‌های متعددی در آن تشکیل شوند. محل انفجار ابرنواختر ۱۹۸۷a چندان از این منطقه دور نبود.
• اخترشناسان سال‌ها فکر می‌کردند که ابرهای ماژلانی دور کهکشان راه شیری در گردش هستند. بعدها برخی محاسبات نشان داد که احتمالا سرعت این‌دو کهکشان بیش از آن است که بتوانند در مدار مشخصی دور کهکشان راه شیری بچرخند. اما این موضوع هنوز اثبات نشده است.

مطلب مرتبط: سحابی چیست و چگونه تشکیل می‌شود؟ انواع سحابی‌ها

جدول ویژگی‌های ابر ماژلانی بزرگ

جدول ویژگی‌های ابر ماژلانی کوچک

عنوان مطلب: ابرهای ماژلانی چیستند و کجا هستند و چه ویژگی‌های دارند؟

مطالب مرتبط: ویژگی‌ سایر کهکشان‌ها