تفاوت شهابواره (Meteoroid) و شهاب (Meteor) و شهابسنگ (Meteorite) چیست؟
تفاوت شهابواره و شهاب و شهابسنگ چیست؟
تفاوت شهابواره، شهاب و شهابسنگ، تفاوتی بنیادی نیست. این سه در اصل یک چیز هستند که بسته به موقعیتشان نسبت به زمین، نام متفاوتی می‌گیرند. شهابواره در اصل جرمی آسمانی است که معمولا از سیارک جدا شده است و در فضا حرکت می‌کند. اما وقتی شهابواره وارد جو زمین می‌شود، شهاب خوانده می‌شود و وقتی از جو می‌گذرد و بر زمین فرود می‌آید، شهابسنگ نامیده می‌شود. شهابواره، شهاب و شهابسنگ را به طور خلاصه می‌توان چنین تعریف کرد:
- شهابواره (Meteoroid)، قطعه سنگ یا قطعه فلزی است که معمولا از سیارک‌ها به جای مانده است و در فضا حرکت می‌کند.
- شهاب (Meteor)، شهابوارهای است که وارد جو زمین شده است و در اثر اصطکاک گرم می‌شود و شب‌هنگام به‌شکل شعاعی نورانی دیده می‌شود.
- شهابسنگ (Meteorite)، شهابوارهای است که نهایتا سالم از جو زمین می‌گذرد و با زمین برخورد می‌کند.
در ادامه، تعریف و تفاوت شهابواره و شهاب و شهابسنگ با جزییات بیشتری توضیح داده می‌شود.
شهابواره چیست؟
شهابواره (Meteoroid)، پاره‌سنگ یا پاره‌فلز کوچکی است که از اجرام بزرگ‌تری مانند سیارک‌ها جدا شده است و در فضا حرکت می‌کند. اندازه شهابوارهها متفاوت است. برخی از شهابوارهها به‌ریزی غبار هستند و لذا گاهی آن‌ها را غبار فضایی نیز می‌نامند. برخی از شهاب‌‌واره‌های ریز ممکن است بخش‌های جداشده از دنبالهدارها بوده یا در اثر برخورد اجرامی مانند ماه یا مریخ در منظومه شمسی پدید آمده باشند.
شهاب چیست؟
وقتی شهابواره وارد اتمسفر زمین می‌شود، در اثر اصطکاک گرم می‌شود و می‌درخشد. اگر این اتفاق شب‌هنگام رخ دهد، شعاع نوری می‌بینیم که به آن شهاب (Meteor) می‌گویند.
شهابسنگ چیست؟
شهابوارهای را که پس از ورود به جو زمین از هم نپاشد و به زمین برخورد کند، شهابسنگ (Meteorite) می‌نامند. باتوجه به این‌که حدود ۷۱ درصد سطح زمین را آب دریاها و اقیانوس‌ها پوشانده است، بسیاری از شهاب‌سنگ‌ها در اقیانوس‌ها فرود می‌آیند.
مطلب مرتبط: لایه‌های مختلف جو زمین (اتمسفر) و ترتیب و ویژگی آن‌ها
انواع شهابسنگ
شهاب‌سنگ‌ها قطعات جداشده از سیارک‌ها هستند که با زمین برخورد کرده‌اند. دانشمندان شهاب‌سنگ‌ها را برحسب مواد تشکیل دهنده آن‌ها (مواد شیمیایی آن‌ها)، اجزای ایزوتوپی آن‌ها (نوع عناصر شیمیایی آن‌ها) و مواد معدنی آن‌ها دسته‌بندی کرده‌اند.
علاوه بر این، شهاب‌سنگ‌ها را به سه دسته «سنگی»، «فلزی و سنگی» و «فلزی» تقسیم کرده‌اند. این سه دسته را نیز می‌توان به دسته‌های کوچک‌تری تقسیم کرد. مثلا، شهاب‌سنگ‌های پالازیت که گونه‌ای از شهاب‌سنگ‌های سنگی فلزی هستند و عمدتا از نیکل و آهن و کریستال‌های الیوین تشکیل شده‌اند. (کریستال‌های الیوین در زمین نیز بسیار یافت می‌شوند.)
توجه: شهاب و دنباله‌دار، یکی نیستند و از نظر علمی با هم تفاوت دارند.
مطلب مرتبط: تفاوت دنباله‌دار و شهاب چیست؟ بررسی موقعیت، ترکیبات و ویژگی‌ها
دانستنی‌ها و اطلاعات بیشتر درباره شهابواره و شهابسنگ
- روزانه میلیون‌ها شهابواره در جو زمین حرکت می‌کنند.
- وقتی یک شهابواره با اتمسفر زمین برخورد می‌کند و تبخیر می‌شود، دنباله‌ای نورانی به جای می‌نهند که به آن شهاب می‌گویند.
- وقتی چندین شهاب تقریبا هم‌زمان در بخش یکسانی از آسمان ظاهر می‌شوند، آن پدیده را بارش شهابی یا شهاب‌باران می‌نامند.
- بسیاری از شهاب‌باران‌ها نتیجه دنباله‌دارهایی هستند که وقتی مدارشان در منظومه شمسی را می‌پیمایند، زباله‌هایی از خود بر جای می‌نهند. بارش‌های شهابی زمانی رخ می‌دهد که زمین حین حرکت انتقالی خود، با مدار حرکت دنبالهدارها تلاقی پیدا می‌کند.
- اکثر شهاب‌سنگ‌ها «سنگی»، «فلزی» یا «سنگی و فلزی» هستند. لذا می‌توان نتیجه گرفت که شهاب‌سنگ‌ها از اجرام بزرگ‌تری مانند سیارک‌ها جدا شده‌اند.
- شهاب‌سنگ‌های فلزی یا سنگی و فلزی از محدوده هسته سیارک جدا شده‌اند، زیرا هسته سیارک‌ها عمدتا از فلز و یا سنگ و فلز است. اما شهاب‌سنگ‌های سنگی از محدوده سطح سیارک جدا شده‌اند، زیرا سطح سیارک‌ها عمدتا سنگی است.
برخی از شهاب‌سنگ‌های معروف
از زمان آفرینش کره زمین تاکنون شهاب‌سنگ‌های کوچک و بزرگ بسیاری با سطح زمین برخورد کرده‌اند. برخی از معروف‌ترین شهاب‌سنگ‌هایی که تاکنون با زمین برخورد کرده‌اند، آلنده (Allende)، فوکانگ (Fukang)، هوبا (Hoba) و شهابسنگ ویلامت (Willamette Meteorite) نام دارند.
- شهابسنگ آلنده (Allende): شهابسنگ آلنده در ۸ فوریه ۱۹۶۹ به شکل گویی از آتش با زمین برخورد کرد. شهابسنگ آلنده در اصل به اندازه یک خودرو بود و قطعات آن بر پهنه ایالت چی‌واوا در مکزیک پخش شد. آلنده یکی از شهاب‌سنگ‌هایی است که بیش از همه مطالعه شده است و نمونه بسیار خوبی از یک شهابسنگ سنگی (کندریت) است. سابقه شهاب‌سنگ‌های کندریت به زمان پیدایش خورشید و سیاره‌ها بازمی‌گردد. آن‌ها عمدتا از سیلیکات، سولفید، آب، ترکیبات ارگانیک و مواد معدنی مختلف تشکیل شده‌اند.
- شهابسنگ فوکانگ (Fukang): شهابسنگ فوکانگ یکی از بهترین نمونه از شهاب‌سنگ‌های پالازیت است. شهاب‌سنگ‌های پالازیت از سنگ و آهن تشکیل شده‌اند. کریستال‌های بزرگ الیوینی شهاب‌سنگ‌های پالازیت ظاهری شبیه گوهر دارند و لذا اغلب مجموعه‌داران به دنبال گردآوری آن‌ها هستند.
- شهابسنگ هوبا (Hoba): شهابسنگ هوبا در نامیبیا واقع در آفریقا کشف شد. هوبا شهابسنگ بسیار بزرگ ۶۰ تنی است و لذا جابه‌جا کردن آن تقریبا ناممکن است. کارشناسان فکر می‌کنند که هوبا حدود ۸۰,۰۰۰ سال پیش با زمین برخورد کرده است. شهابسنگ هوبا عمدتا از آهن تشکیل شده است و مقدار نیکل و اندکی عناصر دیگر نیز در آن یافت می‌شود.
- شهابسنگ ویلامت (Willamette Meteorite): شهابسنگ ۱۵.۵ تنی ویلامت بزرگ‌ترین شهاب‌سنگی است تاکنون در آمریکا کشف شده است.
جمع‌بندی درباره تفاوت شهابواره و شهاب و شهابسنگ
روزانه میلیون‌ها تن مواد و اجرام آسمانی موسوم به شهابواره که اغلب از سیارک‌ها جدا شده‌اند، در فضا سیر می‌کنند و برخی از آن‌ها نیز به سمت زمین می‌آیند. اکثر شهابوارهها با ورود به جو زمین تبخیر می‌شوند اما برخی از آن‌ها که بزرگ‌ترند با عبور از جو، با زمین برخورد می‌کنند. اجرام آسمانی مذکور پیش از ورود به جو زمین شهابواره نام دارند. اما وقتی وارد جو زمین می‌شوند در اثر اصطکاک گرم می‌شوند و مانند گویی از آتش در آسمان شب می‌درخشند. شهابوارهای را که در اثر اصطکاک در جو زمین آتش گرفته است، شهاب می‌نامند. و سرانجام، شهابوارهای را که بتواند از جو زمین عبور کند و بر زمین فرود آید، شهابسنگ می‌گویند. لذا تفاوت شهابواره و شهاب و شهابسنگ، تفاوتی بنیادی نیست و این سه در اصل یک چیز هستند و تنها بسته به موقعیتشان نسبت به زمین نام متفاوتی می‌گیرند.
کلیدواژه: تفاوت شهابواره شهاب شهابسنگ