سحابی عقاب (M16) چیست و کجاست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

سحابی عقاب (M16)

سحابی عقاب یا سحابی Messier 16 که به‌طور خلاصه آن را سحابی M16 نیز می‌نامند، یک سحابی ستاره‌زا (ستاره‌ساز) با خوشه‌ ستاره‌ای باز و جوان است که در صورت فلکی مار (Serpens) جای دارد. این سحابی به مرزهای صورت‌های فلکی کمان (Sagittarius) و سپر (Scutum) نزدیک است. معروف‌ترین بخش سحابی عقاب، ستون‌های آفرینش (Pillars of Creation) متشکل از سه ستون بزرگ گازی است. تلسکوپ فضایی هابل در سال ۱۹۹۵ از ستون‌های آفرینش عکس گرفت. در تصویر فوق، ستون‌های آفرینش در مرکز سحابی مشخص است. سحابی عقاب ۷۰۰۰ سال نوری از ما فاصله دارد و قدر مطلق یا میزان تابندگی واقعی آن ۶ درجه است.

در کاتالوگ عمومی جدید، خوشه ستارگان این سحابی NGC 6611 نام دارد. در کاتالوگ IC نیز خود سحابی با شناسه IC 4703 مشخص شده است. سحابی عقاب در فضایی به مساحت ۷۰ در ۵۵ سال نوری گسترده شده است. شعاع خوشه باز سحابی نیز ۱۵ سال نوری است. سحابی M16 چون شبیه عقابی با بال‌های گسترده است سحابی عقاب نام گرفته است. سحابی عقاب ناحیه‌ ستاره‌زا یا اصطلاحا H II دارد که خوشه باز این سحابی را احاطه کرده است. این ناحیه یک سحابی گسیلشی پراکنده و ناحیه وسیعی در بازوی کمان کهکشان راه شیری است.

مطلب مرتبط: سحابی چیست و چگونه تشکیل می‌شود؟

ستون‌های آفرینش و ساقه ستارگانی، دو بخش‌ مهم از سحابی عقاب

سحابی عقاب چند ناحیه ستاره‌ساز‌ فعال دارد. یکی از معروف‌ترین آن‌ها ناحیه ستون‌های خلقت یا ستون‌های آفرینش است که در بخش مرکزی سحابی عقاب است. ناحیه معروف دیگر، ساقه ستارگانی (Stellar Spire) نام دارد که درست در سمت چپ ستون‌های آفرینش است. ستون‌های آفرینش از سه ستون گازی بزرگ تشکیل شده است که ارتفاع بزرگترین‌شان حدود ۴ سال نوری است.

۱. عکسی از ستون‌های آفرینش یا ستون‌های خلقت در سحابی عقاب

ساقه ستارگانی نیز برجی بزرگ از گازهاست که ۹.۵ سال نوری یا حدود ۹۰ تریلیون کیلومتر ارتفاع دارد. یعنی ارتفاع آن دو برابر فاصله خورشید از نزدیک‌ترین منظومه ستاره‌ای کهکشان راه شیری موسوم به منظومه آلفا قنطورس (Alhpha Centauri) است. ستاره‌های بزرگ، جوان و بسیار داغی که بالای سر ساقه ستارگانی به چشم می‌خورند، از خود پرتوهای فرابنفش منتشر می‌کنند. همین پرتوها سبب درخشش سطح ساقه می‌شوند.

۲. عکسی از ساقه ستارگانی (Stellar Spire)

مطلب مرتبط: ستون‌های آفرینش چیست و کجاست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

بهترین زمان برای رصد سحابی عقاب یا سحابی M16

سحابی عقاب را به‌آسانی می‌توان در آسمان یافت. این سحابی در ۲.۵ درجه غربی سپر گاما (Gamma Scuti) در صورت فلکی سپر است و تنها چند درجه‌ با شمال سحابی امگا (M17) در صورت فلکی کمان زاویه دارد. بهترین زمان سال برای رصد سحابی عقاب (M16) از عرض جغرافیایی شمالی، تابستان است، یعنی زمانی که صورت‌های فلکی مار و کمان پس از غروب خورشید بر فراز افق در آسمان جنوبی مشاهده می‌شوند.

در آن زمان از سال و در آن ناحیه می‌توان اجرام مسیه دیگری را نیز دید. از جمله سحابی امگا (M17) در صورت‌واره قوری (teapot)، خوشه باز M18 و M20 (سحابی‌های سه‌گانه)، خوشه‌های باز ستاره‌ای M21، M23، M25 و نیز سحابی مرداب یا M8، و همچنین خوشه‌های کروی M22 و M28.

درخشان‌ترین ستاره سحابی عقاب، HD 168076 نام دارد با دوربین چشمی نیز دید می‌شود. ستاره HD 168076 یک منظومه ستاره‌ای دوتایی متشکل از یک ستاره O3.5V و یک ستاره O7.5 است. قدر ظاهری (درخشندگی ظاهری) این منظومه ستاره‌ای دوتایی، ۸.۲۴ است.

خوشه باز NGC 6611 در سحابی عقاب، حدودا ۴۶۰ ستاره دارد. درخشان‌ترین ستاره این خوشه تنها ۱ تا ۲ میلیون ساله و از ستاره‌های گروه O یعنی ستاره‌های بسیار داغ و درخشان است. جرم این ستاره‌های جوان حدود ۸۰ برابر جرم خورشید است. برخی از آن‌ها یک میلیون برابر درخشان‌تر از خورشیدند. خوشه باز NGC 6611 را شارپلیِ اخترشناس جزو خوشه‌های نوع C یعنی خوشه‌های بسیار پراکنده و نامنظم دسته‌بندی کرد.

جدول مشخصات سحابی عقاب (M16)

برخی از ویژگی‌های سحابی عقاب (M16) را در جدول زیر می‌بییند.

مطالب مرتبط: ویژگی‌ سایر سحابی‌ها