معرفی کتاب پژوهشی درباره امام مهدی علیه السلام
معرفی کتاب: پژوهشی درباره امام مهدی علیه السلام اثر شگفت و گرانقدر دانشمند شهید، آیت‌الله سید محمدباقر صدر است. موضوع کتاب، پاسخگویی به پرسش‌ها و شبهه‌ها درباره امام مهدی علیه‌السلام است. ویژگی برجسته کتاب، پاسخگویی با روش استدلالی است. شهید صدر با بیانی ساده و در عین حال با دلایل عقلی توضیح می‌دهد که (برای مثال) عمر بلند امام مهدی علیه‌السلام چگونه ممکن است؛ چرا لازم است که ایشان عمری چنین طولانی داشته باشد یا چرا امام مهدی علیه‌السلام هنوز ظهور نکرده است.
در ادامه، ضمن آشنایی بیشتر با کتاب «پژوهشی درباره امام مهدی علیه‌السّلام» نوشته شهید سید محمدباقر صدر و ترجمه سید ابوالقاسم حسینی (ژرفا) از انتشارات دارالصدر، بخش‌هایی از مقدمه و متن کتاب را نیز برای نمونه ذکر می‌کنیم.
معرفی کتاب پژوهشی درباره امام مهدی علیه السلام
کتاب پژوهشی درباره امام مهدی علیه‌السلام در اصل دیباچه‌ای به زبان عربی بود که شهید صدر آن‌را برای دائرةالمعارف چندجلدی «موسوعة الإمام المهدی عج‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف» تالیف شاگرد شهیدش، آیت‌الله سیدمحمد صدر نوشت. اما مقدمه مذکور سپس در قالب کتابی مستقل با نام «بحث حول المهدی علیه‌السلام» منتشر و چنان از آن استقبال شد که بارها تجدید چاپ و به زبان‌های مختلف ترجمه شد.
کتاب به چه پرسش‌ها و شبهه‌هایی پاسخ می‌دهد؟
پژوهشگاه علمی-تخصصی شهید صدر در مقدمه کتاب می‌نویسد: «شهید صدر ابتدا با توضیحی کوتاه درباره اندیشه مهدویت و ریشه‌های آن در تاریخ، شماری از پرسش‌هایی را که ممکن است درباره امام مهدی علیه السلام به ذهن برسد برمی‌شمارد و هریک را در فضایی به میدان بررسی می‌کشد و پاسخ می‌دهد. این پرسش‌ها به‌ترتیب چنین هستند:
- چگونه این عمر بلند برای مهدی فراهم شده است؟
- چرا این همه پافشاری برای بلندی عمر مهدی؟
- آماده‌سازی راهبر منتظَر چگونه به انجام رسیده است؟
- چگونه باور کنیم که مهدی وجود یافته است؟
- چرا هنوز این راهبر ظهور نکرده است؟
- آیا یک فرد می‌تواند این همه نقش ایفا کند؟
- روش تغییر در روز موعود چیست؟
مقدمه شهید صدر با چکیدگی و در عین حال عمق و دقت در جوانب گوناگون و با بهره‌گیری از زبان نو و ادبیات استدلالی، به این پرسش‌ها، نه به شکل سنتی و با استفاده از ادله نقلی محض، بلکه به‌گونه‌ای هماهنگ با فضای علمی رایج در جهان معاصر و مبتنی بر روش تجربی پاسخ می‌دهد و بدین‌سان غبار برخاسته از جولان شبهات نو را فرومی‌نشاند تا انسان محاصره‌شده در اندیشه‌ها و گرایش‌های مادی نیز بتواند راه یابد و درخشش این اندیشه را بی‌پرده به نمایش بنشیند.
بیان خردپذیر و استدلال‌های نوین شهید صدر عالمان اهل سنت را نیز به شگفتی و تقدیر از این کتاب واداشت.»
گفتنی است که استاد دکتر حفنی داود، از اندیشمندان اهل سنت و از چهره‌های برجسته تقریب مذاهب اسلامی از اثر شهید صدر تقدیر و بر آن مقدمه‌ای نوشته است که در همین کتاب قابل مطالعه است.
بخش‌هایی از کتاب پژوهشی درباره امام مهدی علیه السلام
در ادامه، برای نمونه به ذکر بخش‌هایی از کتاب می‌پردازیم. آنچه می‌خوانید تنها گزیده‌های کوتاهی از پاسخ‌ها و مطالب هر بخش است.
جملات آغازین مقدمه شهید صدر، صفحه ۲۹
مهدی فقط باوری اسلامی با ماهیتی دینی نیست، بلکه عنوانی است برای آرمانی که انسان‌ها با ادیان و مذاهب گوناگون به آن چشم دوخته‌اند. مهدی شکل‌یافته الهامی فطری است که مردم به‌رغم اختلاف باورها و چگونگی ارتباط‌شان با غیب، از طریق آن به این دریافت رسیده‌اند که انسانیت روزی موعود بر زمین دارد که در آن، رسالت‌های آسمانی با مفاهیم عالی و هدف نهایی‌شان تحقق می‌یابند و مسیر طاقت‌فرسای انسان در طول تاریخ پس از رنجی دراز به آرامش و ثبات می‌رسد. باور داشتن به این روز غیبی و آینده موردانتظار، تنها مخصوص کسانی نیست که دین‌مدارانه به غیب ایمان دارند؛ بلکه به دیگران نیز راه یافته و حتی در اندیشه‌ها و باورهایی که سرسخت‌ترین مخالفت را با غیب و امور غیبی دارند، باتاب می‌یابد، مانند ماتریالیسم دیالکتیک که تاریخ را براساس تناقض تفسیر می‌کند. این مکتب نیز به روزی باور دارد که همه تناقض‌ها در آن از میان می‌روند و آرامش و صلح برقرار می‌شود.»
بخشی از پاسخ به پرسش «چرا این راهبر هنوز ظهور نکرده است؟»، صفحه ۸۲
برای پرداختن به چنین تغییر بزرگی کافی نیست که رسالت و راهبر صالح آمادگی یابد؛ وگرنه، این شرط در همان عصر نبوت فراهم شده بود. این تغییر نیازمند فضای مناسب جهانی و جو عمومی سازگاری است که اوضاع و احوال عینی مطلوب برای فرآیند تغییر جهانی را محقق کند.
از جنبه بشری، این احساس انسان متمدن که دیگر به پایان راه رسیده، عاملی زیربنایی در آفرینش فضای مناسب برای پذیرش رسالت جدید، یعنی رسالت عدالت است. این احساسِ رسیدن به پایان راه، از رهگذر تجارب گوناگون تمدنی انسان متمدن فراهم می‌آید که از رفتارهای منفی خود گران‌بار گشته و نیاز خود به یاری را دریافته و با فطرتش به جهان غیب یا سویی نامعلوم گراییده است.
مطلب پیشنهادی: آشنایی با کتاب‌های دیگر در بخش معرفی کتاب
جمع‌بندی درباره معرفی کتاب پژوهشی درباره امام مهدی علیه السلام
«پژوهشی درباره امام مهدی علیه السّلام» به پرسش‌هایی پاسخ می‌دهد که ممکن است به ذهن هر فرد چه مسلمان و چه غیرمسلمان خطور کند. مسلمانان و شیعیان چون عموماً از کودکی در خانواده و جامعه با مباحث دینی آشنا می‌شوند، ممکن است خود را از مطالعه مباحث نظری و استدلالی درباره امام مهدی علیه‌السلام بی‌نیاز بدانند، اما گاهی با شبهه‌هایی مواجه می‌شوند که از پاسخ به آنها بازمی‌مانند.
از سوی دیگر، با افزایش گرایش به اسلام و تشیع در غرب، گاهی پیروان سایر مذاهب نیز می‌کوشند تا دلایل عقلی شیعیان درخصوص مهدویت را بدانند. لذا نه فقط شیعیان بلکه پیروان سایر ادیان و جویندگان حقیقت نیز مخاطب کتاب هستند.
پژوهشی درباره امام مهدی علیه السلام کتابی است که مطالعه آن به هر مسلمان و شیعه و بلکه به هر جوینده حقیقتی توصیه می‌شود.
پی‌نوشت:
- لوح گرافیکی آبی در سمت راستِ تصویرِ سربرگ، کاری از تارنمای عصر انتظار (asr-entezar.ir) است که عمادعلم آن‌را با عکسی از کتاب یک‌جا نشانده است.
