ویژگی‌های سیاره عطارد (تیر)
سیاره عطارد (تیر)
عطارد یا تیر (Mercury) کوچکترین سیاره منظومه شمسی و نزدیک‌ترین سیاره به خورشید است. ضمنا عطارد یکی از چهار سیاره سنگی و نیز از سیارات درونی منظومه شمسی محسوب می‌شود. همانطور که در تصویر ابتدای مقاله نیز پیداست، ظاهر عطارد شبیه ماه است: زمین مسطحی دارد اما دهانه‌های برخوردی متعددی آن را پوشانده است. همین ویژگی نشان می‌دهد که عطارد طی میلیارد‌ها سال گذشته تغییرات زمین‌ساختی خاصی نداشته است و این زمان طولانی را در سکوت و ثبات گذارنده است. قطر سیاره عطارد حدود ۴۸۷۹ کیلومتر یعنی حدود یک‌سوم قطر زمین و جِرم آن ۳۸۰۰ میلیون میلیون میلیون تن است و با این حال، سبک‌ترین سیاره منظومه شمسی محسوب می‌شود. در این مطلب، ویژگی‌های سیاره عطارد یا تیر با جزییات بیشتری بررسی می‌شود.
مطلب مرتبط: مشخصات سیارات منظومه شمسی
ویژگی‌های سیاره عطارد (تیر)
عطارد از نظر سطحی و ساختاری و نیز از حیث نحوه حرکت وضعی و انتقالی (یعنی چرخش دورِ خود و گردش دورِ خورشید) ویژگی‌هایی دارد که نظیر بعضی از آنها را در دیگر سیاره‌های منظومه شمسی نمی‌بینیم. عطارد چون جرم کمتری دارد، گرانش آن نیز ضعیف‌تر است و چون گرانش آن ضعیف است، جو یا اتمسفر چندانی در اطرافش باقی نمی‌ماند. به‌همین علت هنگام روز بسیار گرم و شب‌هنگام بسیار سرد است. در ادامه، برخی ویژگی‌های سیاره عطارد به‌تفکیک بیان می‌شود.
نیروی جاذبه عطارد چقدر است
شدت جاذبه یا گرانش روی سطح عطارد حدود دو‌پنجم میزان جاذبه زمین است. لذا جسمی که وزن آن روی زمین ۱۰۰ کیلوگرم است، در عطارد ۳۸ کیلوگرم خواهدبود.
هواکره یا جو عطارد
عطارد هواکره یا جو چندانی ندارد و فقط اندکی هلیوم، هیدروژن، اکسیژن و سدیم در اطراف آن یافت می‌شود. به‌همین سبب آسمان عطارد حتی هنگام روز نیز سیاه است و می‌توان ستاره‌ها را در آسمانش دید.
دمای عطارد
عطارد چون سیاره نسبتاً کوچکی است، گرانش کمتری دارد و چون گرانش آن ضعیف است، نمی‌تواند هواکره یا اتمسفر چندانی را در اطراف خودش نگاه دارد فلذا در برابر پرتوهای خورشید حفاظی ندارد و دمای سطح آن بسیار متغیر است. زمانی که عطارد رو به خورشید است دمای آن تا ۴۳۰ درجه سانتی‌گراد نیز افزایش می‌یابد اما شب‌ها دما تا ۱۷۰- درجه سانتی‌گراد کاهش پیدا می کند.
ساختار و سطح عطارد (تیر)
رنگ سطح عطارد خاکستری و شبیه کره ماه است. عطارد زمین نرمی دارد و دهانه‌های برخوردی، کوه‌ها و دره‌ها زمین‌های هموار آن را پوشانده‌اند.
عطارد هرچند سیاره کوچکی است، ساختار متراکمی دارد و بعد از زمین دومین سیاره پرچگالِ منظومه شمسی محسوب می‌شود زیرا در مرکز خود هسته نسبتا بزرگی دارد که از آهن تشکیل شده است. شعاع هسته عطارد ۲۰۷۴ کیلومتر است و حدود ۸۵ درصد شعاع کل این سیاره را شامل می‌شود. طبق برخی مشاهدات، بخشی از هسته عطارد حالت مذاب یا مایع دارد. ضخامت گوشته و پوسته عطارد در کل تنها حدود ۴۰۰ کیلومتر است.
تصویر ۱. ساختار عطارد (تیر)
مطلب مرتبط: سیاره‌های درونی و بیرونی منظومه شمسی – تفاوت‌ها و ویژگی‌ها
یافته‌ها نشان می‌دهند که سطح عطارد پتاسیم و گوگرد قابل‌توجهی دارد و این شاید نشانه‌ای است دال بر این‌که وقتی عطارد تشکیل می‌شد، سحابی‌های خورشیدی مجاور، عناصر سبک‌تر را از پیش‌سیاره عطارد دور کرده‌اند و لذا بیشتر عناصر سنگین‌تر روی سطح آن باقی مانده‌اند. علت آهنی بودن هسته و نیز متراکم بودن عطارد نیز همین پدیده است.
پوسته عطارد، دهانه‌های برخوردی آن و نیز زمین‌های هموارش شبیه کره ماه است؛ دره‌های عمیق و صخره‌های بزرگی دارد که ارتفاع بعضی از آنها حدود ۱۶۰۰ متر و طول آنها صدها کیلومتر است.
یکی از ویژگی‌های بارز سطح عطارد، دهانه برخوردی بزرگی است که گودال کالوریس (Caloris) نام دارد. قطر این گودل حدود ۱۵۵۰ کیلومتر است و در نوع خود، یکی از بزرگ‌ترین گودال‌ها در تمام منظومه شمسی است. گودال گالوریس که در سال ۱۹۷۴ کشف شد بین کوه‌هایی به ارتفاع بیش از ۱۶۰۰ متر محصور شده است.
تصویر ۲. دهانه‌های برخوردی سطح عطارد (تیر)
مطلب مرتبط: سیاره سنگی چیست؟ نام و مشخصات سیارات سنگی منظومه شمسی
میدان مغناطیسی عطارد
عطارد چون هسته آهنی دارد، حول خود میدان مغناطیسی تشکیل داده است، اما قدرت آن کم است. قدرت میدان مغناطیسی عطارد تنها حدود ۱ درصد قدرت میدان مغناطیسی زمین است.
حرکت وضعی و انتقالی عطارد (شبانه‌روز و سال)
عطارد یا تیر سریع‌تر از دیگر سیارات به‌دور خورشید می‌گردد. سرعت گردش عطارد دور خورشید ۴۷ کیلومتر در ثانیه است و هر ۸۸ روز یک‌بار خورشید را دور می‌زند. به‌عبارت دیگر، هر سال در عطارد برابر ۸۸ روز زمینی است. میانگین فاصله عطارد از خورشید ۵۸ میلیون کیلومتر است اما باید توجه داشت که مدار حرکت عطارد حول خورشید دایره کامل نیست و لذا فاصله آن از خورشید نیز متغیر است:
- حداکثر فاصله عطارد از خورشید: ۷۰ میلیون کیلومتر
- حداقل فاصله عطارد از خورشید: ۴۷ میلیون کلیومتر
- میانگین فاصله عطارد از خورشید: ۵۸ میلیون کیلومتر
اما حرکت وضعی عطارد یعنی چرخش آن حول محورش کند است و ۵۹ روز زمینی طول می‌کشد تا عطارد یک‌بار دور خودش بچرخد، یعنی در مواقع عادی، هر شبانه‌روز عطارد برابر با ۵۹ روز زمینی است. اما زمانی که عطارد با حداکثر سرعت، مدار حرکتش حول خورشید را می‌پیماید (و به خورشید نزدیکتر است)، طلوع و غروب خورشید در آن شبیه طلوع و غروب خورشید در زمین و اکثر دیگر سیارات منظومه شمسی نیست، زیرا خورشید صبحگاهی در عطارد زود بالا می‌آید، سپس غروب می‌کند و بعد از برخی نواحی دیگر عطارد طلوع می‌کند. لذا این‌گونه مواقع، هر شبانه‌روز در عطارد برابر ۱۷۶ شبانه‌روز زمینی است و در خود عطارد نیز بیش از دو سال طول می‌کشد.
به عبارت دیگر، هر شبانه‌روز عطارد طولانی‌تر از سال آن است. ضمنا محور چرخش عطارد فقط ۲ درجه نسبت به راستای عمود کج است فلذا در مقایسه با زمین و دیگر سیاره‌ها فصل‌های کمتری دارد.
مطلب مرتبط: سیاره گازی چیست؟ نام و مشخصات سیارات گازی منظومه شمسی
کوتاه درباره ویژگی‌های سیاره عطارد (تیر)
- عطارد قمر ندارد.
- سیاره عطارد در اطراف خود حلقه ندارد.
- عطارد کوچکترین سیاره منظومه شمسی است. گانیمد، قمر مشتری و تیتان قمر زحل از عطارد بزرگتر هستند.
- سیاره تیر یا عطارد در مقایسه با زمین به خورشید نزدیکتر است. لذا اگر روی سطح آن بایستید، خورشید را تقریبا ۲.۵ برابر بزرگتر از آنچه روی زمین دیده می‌شود می‌بینید.
- با این‌که سطح عطارد هنگام روز بسیار گرم است، در آن قسمت از دهانه‌های برخوردی عطارد واقع در قطب شمال آن که همواره در سایه‌اند، آب منجمد وجود دارد.
- دیدن عطارد از روی زمین هنگام شب و با چشم غیرمسلح مشکل است.
مطلب مرتبط: دانستنی‌ها درباره عطارد (تیر)
جدول ویژگی‌های سیاره عطارد (تیر)
| جرم | ۳۳۰,۱۰۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ کیلوگرم |
| شعاع | ۲۴۳۹.۶ کیلومتر |
| مساحت | ۷۴,۷۹۷,۰۰۰ کیلومتر مربع |
| گرانش سطح | ۳.۷ متر بر مجذور ثانیه |
| دمای سطح | از ۱۷۳- درجه تا ۴۲۷ درجه سانتی‌گراد |
| میانگین فاصله از خورشید | ۵۷,۹۰۹,۲۲۷ کیلومتر |
| میانگین سرعت گردش دور خورشید | ۱۷۰,۵۰۳ کیلومتر بر ساعت |
| حجم | ۶۰,۸۲۷,۲۰۸,۷۴۲ کیلومتر مکعب |
| چگالی | ۵.۴۲۷ گرم بر سانتی‌متر مکعب |
| شیب استوایی | صفر درجه |
| سرعت گریز | ۱۵,۳۰۰ کیلومتر بر ساعت |
| تعداد قمر | صفر |