ویژگی‌های سحابی جبار یا شکارچی چیست – M42
سحابی جبار (شکارچی)
ویژگی‌های سحابی جبار یا شکارچی چیست: سحابی جبار، شکارچی یا اوریون (Orion nebula) یک سحابی نشری/بازتابی در صورت فلکی شکارچی در کهکشان راه شیری است و به‌آن سحابی M42 یا سحابی بزرگ شکارچی نیز می‌گویند. سحابی جبار یا شکارچی ۱۳۴۴ سال نوری از زمین فاصله دارد و از درخشان‌ترین سحابی‌های آسمان شب است. ضمنا از نزدیک‌ترین مناطق ستاره‌زا به زمین است که ستارههای پرجرمی در آن در حال آفرینش هستند. درخشان‌ترین ستارههای این سحابی، مجموعه‌ای موسوم به خوشه ذوزنقه (Trapezium cluster) است. بیشتر درخشندگی سحابی جبار حاصل نورافشانی ستارههای این خوشه است.
سحابی جبار در ۲۶ نوامبر ۱۶۱۰ توسط نیکولاس کلاود فابری دو پِیرِسک کشف شد. او ناحیه سحاب‌گون را با استفاده از یک تلسکوپ شکستی یا انکساری رصد کرد. نخستین بار، هنری دراپر در ۳۰ سپتامبر ۱۸۸۰ از سحابی جبار عکس گرفت. او برای این منظور از یک انعکاس‌دهنده ۱۱ اینچی بهره برد و دریچه دوربین را ۵۱ دقیقه باز گذاشت تا عکس به‌اندازه کافی نوردهی شود. تلسکوپ فضایی هابل نخستین بار در سال ۱۹۹۳ سحابی جبار را رصد کرد و سپس بارها از آن تصویر مخابره کرد.
مطلب مرتبط: ویژگی‌های خوشه ذوزنقه – Trapezium cluster
تصویر ۱. یکی از واضح‌ترین عکس‌های ثبت شده از سحابی جبار تاکنون که تلسکوپ فضایی هابل آن را ثبت کرده است؛ بیش از ۳۰۰۰ ستاره با اندازه‌های مختلف در این تصویر جای گرفته‌اند که برخی از آن‌ها هرگز با نور مرئی دیده نمی‌شوند. جبار یا شکارچی منطقه‌ای ستاره‌زا است. ستون‌های گازی متراکم این سحابی محل آفرینش ستارههای جدیدی است.
مطلب مرتبط: ستاره چیست و چگونه تشکیل می‌شود؟
نامهای دیگر سحابی جبار
سحابی جبار را شکارچی نیز می‌نامند. در انگلیسی به‌آن اوریون (Orion nebula) می‌گویند. ضمنا در نخستین ویرایش کاتالوگ چارلز مسیه که در ۱۷۷۴ منتشر شد، سحابی جبار چهل‌ودومین شیء آسمانی فهرست‌شده بود و لذا هنوز هم به سحابی Messier 42 یا M42 معروف است. در کاتالوگ عمومی جدید آن‌را NGC 1976 نامیده‌اند. در ادامه، ویژگی‌های سحابی جبار یا شکارچی با جزییات بیشتری بیان می‌شود.
ویژگی‌های سحابی جبار یا شکارچی چیست
سحابی شکارچی یا جبار، شامل سحابی‌های بازتابی کوچک‌تر، ابرهای گازی و غباری و پلاسما است. فاصله سحابی جبار یا شکارچی از زمین ۱۳۴۴ سال نوری (معادل ۴۰۰ پارسک) است. قطر سحابی جبار حدود ۲۴ سال نوری و جرم آن حدود ۲۰۰۰ برابر جرم خورشید است. احتمالا این سحابی بیش از ۱۰۰۰ ستاره جوان دارد و حدود ۷۰۰ ستاره نیز در آن در حال آفرینش هستند.
این سحابی را می‌توان در صورت فلکی جبار به‌سمت جنوب کمربند جبار که از معروف‌ترین مجمع‌الکواکب آسمان شب است، پیدا کرد. در ادامه به سایر اطلاعات و ویژگی‌های سحابی جبار اشاره می‌شود.
تصویر ۲. عکس سحابی جبار یا شکارچی (M42)
مطلب مرتبط: سحابی چیست و چگونه تشکیل می‌شود؟
رصد سحابی جبار (شکارچی)
سحابی جبار یا شکارچی (M42) بدون دوربین چشمی نیز در آسمان مشخص است و با دوربین چشمی یا تلسکوپ کوچک نیز رصد می‌شود. بهترین زمان برای رصد این سحابی، از اوایل آذر تا اوایل بهمن است، زیرا در دوره زمانی مذکور، موقعیتش در آسمان نسبت به زمین، بالاتر از سایر ماه‌های سال است.
درخشندگی و نزدیک بودن نسبی این سحابی به زمین سبب شده است تا بسیار مورد مطالعه واقع شود. اخترشناسان با مطالعه این سحابی، درباره تشکیل ستاره‌ها و منظومه‌های سیاره‌ای ناشی از رمبش ابرهای گاز و غبار مطالب بسیاری آموخته و فوتو-یونیده شدن ابرهای این سحابی توسط ستارههای پرجرم را رصد کرده‌اند. آن‌ها همچنین در این سحابی اجرامی را یافته‌اند که به‌نظرشان از جوان‌ترین پیش‌ستاره‌های کشف‌شده تاکنون هستند.
تصویر ۳. عکسی نسبتا جدیدتر از سحابی شکارچی که با تلسکوپ ۲ متری رصدخانه شیلی ثبت شده است.
مطلب مرتبط: کهکشان چیست و چگونه تشکیل می‌شود؟
سحابی جبار یا شکارچی کجاست: موقعیت مکانی
این سحابی در محدوده شمشیر شکارچی است و با چشم غیرمسلح مثل ستاره‌ای نسبتا تار و با دوربین‌های چشمی و تلسکوپ‌های کوچک مانند توده ابری نورانی دیده می‌شود. برای یافتن شمشیر شکارچی ابتدا باید سه ستاره کمربند شکارچی را بیابید و سپس مسیر منحنی ستارههای کمربند شکارچی را دنبال کنید تا به ستارههای شمشیر شکارچی برسید. سحابی جبار با چشم غیرمسلح مثل ستاره‌ای در میانه شمشیر خودنمایی می‌کند.
سحابی شکارچی، بخشی از ابر مولکولی شکارچی است
باید توجه داشت که سحابی شکارچی بخشی از یک منطقه بزرگتر موسوم به مجموعه ابر مولکولی شکارچی (Orion Molecular Cloud Complex) در صورت فلکی شکارچی است. ابر مولکولی شکارچی، مجموعه‌ای از چند سحابی است از جمله:
سحابی شکارچی، ابر مولکولی شکارچی و صورت فلکی شکارچی هر کدام موجودیت نجومی مجزایی است و نباید یکی پنداشته شوند.
خوشه ذوزنقه در سحابی شکارچی
خوشه ذوزنقه (Trapezium cluster) یک خوشه باز جوان و از معروف‌ترین نواحی سحابی جبار است (تصویر ۴). چهار ستاره درخشان‌تر این خوشه شکلی چهارضلعی شبیه ذوزنقه تشکیل می‌دهند. اگر شرایط جوی مناسب باشد با تلسکوپ ۵ اینچی می‌توان ۶ ستاره این خوشه را رصد کرد. مسیه در ۴ مارس ۱۷۶۹ سحابی جبار و سه ستاره متعلق به خوشه ذوزنقه را رصد کرد. درخشان‌ترین ستاره خوشه ذوزنقه Theta-1 Orionis C نام دارد که قدر ظاهری آن ۵.۱۳ است.
تصویر ۴. دو عکس از خوشه ذوزنقه که تلسکوپ فضایی هابل آن را ثبت کرده است: تصویر نور مرئی (چپ) و تصویر فروسرخ (راست)؛ چهار ستاره درخشانی که ذوزنقه‌ای فرضی تشکیل داده‌اند در هر دو تصویر مشخص هستند.
جدول: ویژگی‌های سحابی جبار (شکارچی) چیست
| سایر نامهای سحابی جبار | شکارچی، اوریون، Orion، Messier 42، M42، NGC 1976 |
| صورت فلکی | جبار یا شکارچی (Orion) |
| بُعد | ۰۵h 35m 173.s |
| مِیل | -۰۵°۲۳’۲۸” |
| قدر ظاهری | +۴.۰ |
| قدر مطلق | -۴.۱ |
| ابعاد ظاهری | ۶۵ x 60 دقیقه قوسی |
| شعاع سحابی جبار | ۱۲ سال نوری |
| ناحیه معروف | خوشه ذوزنقه (Trapezium cluster) |
مطالب مرتبط: ویژگی سایر سحابی‌ها
| اسکیمو | جبار (شکارچی) | جغد | چشم گربه | حباب |
| خرچنگ | رتیل | سر اسب | عقاب | عنکبوت قرمز |
| کیسه زغال | M78 |