کهکشان گرداب کجاست؟ فاصله، جرم، تعداد ستارگان و سایر ویژگی‌ها

کهکشان گرداب کجاست؟

کهکشان گرداب (Whirlpool galaxy) از معروف‌ترین کهکشان‌های نزدیک به زمین است و به‌سبب شکل خاص خود نخستین کهکشانی بود که اخترشناسان آن را در دسته کهکشا‌ن‌های مارپیچی جای دادند. ساختار مارپیچی این کهکشان توجه ستاره‌شناسان بسیاری را به خود جلب کرده است. کهکشان گرداب حدود ۱۰۰ میلیارد ستاره دارد و فاصله آن از زمین حدود ۲۳ میلیون سال نوری است. این کهکشان را M51 (مخفف Messier 51) یا M51a نیز می‌نامند و شناسه آن NGC 5194 است. ظاهرا گرداب با کهکشان کوچکتر مجاور خود تعامل یا برهم‌کنش دارد. کهکشان کوچکتر را NGC 5195 یا M51b نامیده‌اند. در ادامه، ویژگی‌های بیشتری درباره کهکشان گرداب بیان خواهدشد.

توضیح: در تصویر ابتدای مطلب، عکس کهکشان مارپیچی گرداب (M51) پیداست. محدوده کوچکتر درخشان در سمت راست تصویر نیز کهکشان کوچکتر M51b است.

مطلب مرتبط: کهکشان چیست و چگونه تشکیل‌ می‌شود و چند گونه است؟

ویژگی‌ها و فاصله کهکشان گرداب (M51) از زمین

• فاصله کهکشان گرداب از زمین حدود ۲۳ میلیون سال نوری است.
• این کهکشان در سال ۱۷۷۳ توسط چارلز مسیه کشف شد. مسیه آن را M51 (مخفف Messier 51) نامید. او می‌کوشید آن‌دسته از اجرام آسمانی را که با دنباله‌دارها اشتباه گرفته می‌شدند مشخص کند.
• در سال ۱۸۴۵ مشخص شد که ساختار این کهکشان نیز همچون راه شیری، آندرومدا و فرفره، مارپیچی است.
• گرداب را Messier 51 یا M51 یا M51a نیز می‌گویند.
• کهکشان M51 و کهکشان همراهش یعنی M51b در حال ادغام با هم هستند و لذا از خلال هم عبور می‌کنند. کهکشان M51b که کوچکتر است در اثر این برخورد بسیار تغییر شکل داده است. بازوهای مارپیچی کهکشان بزرگتر M51 نیز در اثر این اتفاق کج شده است.
• کهکشان M51 به‌علت برخورد با کهکشان کوچکتر M51b شاهد انفجارهای بزرگی است که در اثر تشکیل ستاره‌های جدید اتفاق می‌افتند.
• کهکشان M51 نیز مانند بسیاری دیگر از کهکشان‌ها در قلب خود سیاه‌چاله بسیار بزرگی دارد که حلقه‌هایی از غبار آن را احاطه کرده‌اند. هسته کهکشان بسیار بسیار فعال است و به‌همین سبب ستاره‌شناسان آن را یک کهکشان درخشان می‌خوانند.
• کهکشان M51b یا NGC 5195، یک کهکشان کوتوله است و برهم‌کنش جاری آن با کهکشان گرداب، آن را از هم گسسته است و لذا نمی‌توان M51b را جزو دسته مشخصی از کهکشان‌ها محسوب کرد. شکل فعلی آن بیشتر شبیه کهکشان‌های نامنظم است.
• هم‌زمان با ادغام این دو کهکشان، پلی از گاز و غبار این‌دو را به هم پیوند زده است.

چشمه‌های انتشار پرتو ایکس در کهکشان M51

کهکشان M51 یا گرداب چشمه‌های متعدد پرتو ایکس دارد که اکثر آن‌ها منظومه‌های دوگانه‌ پرتو ایکس هستند؛ یعنی منظومه‌ای متشکل از دو جرم آسمانی (اولی یک ستاره نوترونی یا یک سیاه‌چاله و دومی ستاره‌ای که حول آن می‌چرخد) که اولی مواد دومی را جذب می‌کند. میدان گرانشی ستاره نوترونی یا سیاه‌چاله، مواد ستاره‌ در حال گردش را با شتاب به‌سمت خود جذب می‌کند و نتیجتا دمای آن چنان افزایش می‌یابد که در آن، چشمه‌ انتشار پرتو ایکس ایجاد می‌شود. گرداب احتمالا حدود ۵۰۰ چشمه انتشار پرتو ایکس دارد. تصور بر این است که حدود ۴۰۰ مورد از آن‌ها درون کهکشان و بقیه در اطراف آن هستند.

جدول ویژگی‌های کهکشان گرداب (M51)

مطالب مرتبط: ویژگی‌ سایر کهکشان‌ها