مشخصات سیارات منظومه شمسی
تَبَارَكَ ٱلَّذِى جَعَلَ فِى ٱلسَّمَاءِ بُرُوجًا وَ جَعَلَ فِيهَا سِرَاجًا وَ قَمَرًا مُّنِيرًا (فرقان، ۶۱)
(ترجمه انصاریان): همیشه سودمند و بابرکت است آن که در آسمان برج‌هایی قرار داد و در آن چراغی روشن و ماهی تابان پدید آورد.
مشخصات سیارات منظومه شمسی (نام، اندازه و قطر سیاره و طول هر سال در سیاره)
منظومه شمسی هشت سیاره دارد. سیارات منظومه شمسی «عطارد»، «زهره»، «زمین»، «مریخ»، «مشتری»، «زحل»، «اورانوس» و «نپتون» نام دارند. پلوتون نیز زمانی سیاره محسوب می‌شد اما اکنون طبق دیدگاه اکثر اخترشناسان، سیاره کوتوله محسوب می‌شود. در ادامه، مشخصات سیارات منظومه شمسی از جمله نام و ترتیب سیارات بر حسب فاصله‌شان از خورشید، و نیز اندازه و جنس هر سیاره و طول هر سال در سیاره ذکر می‌شود.
مطلب مرتبط: منظومه شمسی چیست و چگونه تشکیل شده است؟
سیاره چیست؟
سیاره جرمی آسمانی است که:
- الف. دور خورشید بچرخد
- ب. برای برخورداری از ویژگی خودگرانشی، جرم کافی داشته باشد تا بتواند بر نیروهای جسم صلب غلبه کند و نتیجتا به تعادل هیدرواستاتیک و شکلی تقریبا گرد دست یابد
- پ. فضای مجاورش را در مدار خود به دور خورشید پاک‌سازی کرده باشد، یعنی در مدار خود، تحت تاثیر جرم یا اجرام دیگری نباشد.
با این تعریف، منظومه شمسی هشت سیاره دارد که این هشت سیاره به دور خورشید در حرکت هستند. سیاراتی را که به دور ستاره‌های دیگری غیر از خورشید ما می‌چرخند، سیارات فراخورشیدی می‌نامند.
نام سیاره‌های منظومه شمسی به‌ترتیب فاصله‌شان از خورشید
سیارات منظومه شمسی به‌ترتیب فاصله از خورشید عبارتند از:
- عطارد (تیر): نزدیک‌ترین سیاره به خورشید
- زهره (ناهید)
- زمین
- مریخ (بهرام)
- مشتری (هرمز، برجیس)
- زحل (کیوان)
- اورانوس
- نپتون: دورترین سیاره از خورشید
ستاره‌شناسان در ژانویه ۲۰۱۶ با استناد به شواهد ریاضی احتمال دادند که سیاره نهم در منظومه شمسی را کشف کرده‌اند. آن‌ها آن را «سیاره نه» یا سیاره ایکس نام نهادند. جرم این سیاره جدید تقریبا ۱۰ برابر زمین و ۵۰۰۰ برابر پلوتون است.
کوچک‌ترین سیاره و بزرگ‌ترین سیاره منظومه شمسی
کوچک‌ترین سیاره منظومه شمسی، عطارد است. بزرگ‌ترین سیاره منظومه شمسی مشتری است. زحل دومین سیاره بزرگ منظومه شمسی است و پس از آن اورانوس و نپتون هستند. در کل، سیارات گازی منظومه شمسی از سیارات سنگی منظومه شمسی بزرگترند.
سیارات سنگی و سیارات گازی منظومه شمسی چه هستند؟
سیارات منظومه شمسی را می‌توان به دو گروه عمده تقسیم کرد: «سیارات سنگی» و «سیارات گازی». سطح سیارات سنگی یا خاکی، سخت و از سنگ و صخره آفریده شده است. البته سیاره کوتوله پلوتون نیز سطحی سنگی دارد اما منجمد است و البته هیچ‌گاه جزو سیارات سنگی دسته‌بندی نشده است. سیارات گازی از گازهای مختلفی مثل هیدروژن، هلیوم و آمونیاک آفریده شده‌اند. چهار سیاره نزدیک‌تر به خورشید، یعنی عطارد، زهره، زمین و مریخ سنگی هستند. چهار سیاره دورتر از خورشید یعنی مشتری، زحل، اورانوس و نپتون گازی هستند. البته ستاره‌شناسان بر این باورند که برخی از همین سیارات گازی نیز هسته جامد دارند.
جدول مشخصات سیارات منظومه شمسی (اندازه یا قطر، طول هر سال، تعداد قمرها و جنس سیاره) به ترتیب فاصله از خورشید (اندازه‌ها برحسب کیلومتر)
| نام سیاره | قطر
(کیلومتر) | فاصله تا خورشید
(کیلومتر) | طول سال
(روز زمینی) | جنس | تعداد قمر |
| عطارد | ۴,۸۷۹ | ۵۷,۹۰۹,۲۲۷ | ۸۸ | سنگی | ۰ |
| زهره | ۱۲,۱۰۴ | ۱۰۸,۲۰۹,۴۷۵ | ۲۲۵ | سنگی | ۰ |
| زمین | ۱۲,۷۴۲ | ۱۴۹,۵۹۸,۲۶۲ | ۳۶۵.۲۴ | سنگی | ۱ (ماه) |
| مریخ | ۶,۷۷۹ | ۲۲۷,۹۴۳,۸۲۴ | ۱.۹ | سنگی | ۲ |
| مشتری | ۱۳۹,۸۲۲ | ۷۷۸,۳۴۰,۸۲۱ | ۱۱.۹ | گازی | ۹۵ فعلا |
| زحل | ۱۱۶,۴۶۴ | ۱,۴۲۶,۶۶۶,۴۲۲ | ۲۹.۵ | گازی | ۱۴۶ فعلا |
| اورانوس | ۵۰,۷۲۴ | ۲,۸۷۰,۶۵۸,۱۸۶ | ۸۴ | گازی | ۲۷ |
| نپتون | ۴۹,۲۴۴ | ۴,۴۹۸,۳۹۶,۴۴۱ | ۱۶۴.۸ | گازی | ۱۴ |
دیگر مشخصات سیارات منظومه شمسی و اطلاعات بیشتر درباره آن‌ها
- عطارد با نزدیک‌ترین سیاره به خورشید است، اما گرم‌ترین سیاره نیست! عطارد کوتاه‌ترین سال‌ها و کوتاه‌ترین روزها را دارد.
- زهره، گرم‌ترین سیاره منظومه شمسی است. زهره و اورانوس برخلاف دیگر سیارات، در جهت ساعتگرد دورِ خود می‌چرخند.
- سیاره زهره در خلاف جهت دیگر سیارات به دور خود می‌چرخد. حرکت وضعی زهره از دیگر سیارات منظومه شمسی کندتر است، اما طولانی‌ترین روزها متعلق به آن نیست. زهره نزدیک‌ترین سیاره به زمین است.
- زمین پرچگال‌ترین سیاره منظومه شمسی است. ماه، بزرگ‌ترین قمر منظومه شمسی است. زمین تنها سیاره منظومه شمسی است که امکان زندگی روی آن حتمی است.
- مریخ دو قمر کوچک دارد که یکی فوبوس و دیگری دیموس است. پس از زمین، مریخ بیش از دیگر سیارات کاوش و بررسی شده است.
- مشتری، بزرگ‌ترین سیاره و گانیمد، بزرگ‌ترین قمر مشتری و بزرگ‌ترین قمر منظومه شمسی است. گانیمد از سیاره عطارد بزرگ‌تر است. روزهای مشتری کوتاه‌تر از روزهای دیگر سیارات منظومه شمسی است. طولانی‌ترین طوفان‌های شناخته شده در منظومه شمسی در مشتری وزیدن می‌گیرد.
- زحل، دومین سیاره بزرگ منظومه شمسی است. گسترده‌ترین حلقه‌ها دور زحل کشیده کرده‌اند. ضخامت حلقه‌های زحل کمتر از یک کیلومتر اما عرض آن‌ها هزاران کیلومتر است. فعلا زحل با ۱۴۶ قمر، پرقمرترین سیاره منظومه شمسی است و مشتری با ۹۵ قمر در جایگاه دوم است. ممکن است در آینده نیز قمرهای بیشتری حول دو سیاره مذکور یافت شوند.
- اورانوس دست‌کم ۱۳ حلقه به دور خود دارد که تاریک‌تر از حلقه‌های زحل هستند. اورانوس نیز مانند زهره برخلاف دیگر سیارات، در جهت ساعتگرد به دور خود می‌چرخد.
- نپتون هشتمین و دورترین سیاره از خورشید است. طولانی‌ترین سال‌ها در منظومه شمسی مربوط به سیاره نپتون است. نپتون سردترین سیاره منظومه شمسی است.
- پلوتون بزرگ‌ترین سیاره کوتوله منظومه شمسی است. چرخش پلوتون با چرخش نپتون هماهنگ است. پلوتون در بخشهایی از مدار گردش خود، بیشتر از نپتون به خورشید نزدیک می‌شود.
