دانستنی‌ها و مطالب جالب و عجیب درباره زحل (کیوان)

جالب درباره زحل

جالب درباره زحل: سیاره زحل یا کیوان (Saturn) که به خاطر حلقه‌هایش مشهور است، ششمین سیاره نزدیک به خورشید و دومین سیاره بزرگ منظومه شمسی است. زحل نیز مانند مشتری یکی از سیارات گازی منظومه شمسی است و از گازهای مشابهی همچون هیدروژن، هلیوم و متان تشکیل شده است.

زحل دورترین سیاره‌ای است که با چشم غیرمسلح دیده می‌شود

سیاره زحل پنجمین شیء درخشان منظومه شمسی است و دورترین جرم منظومه شمسی است که با چشم غیرمسلح نیز می‌توان در آسمان شب آن را دید.

مطلب مرتبط: ویژگی‌های انسلادوس قمر زحل

زحل، شبه‌کره و پهن‌ترین سیاره منظومه شمسی است

از دیگر مطالب جالب درباره زحل این است که قطر قطبی سیاره زحل یعنی قطر زحل از قطب جنوب تا قطب شمال آن، 90 درصد قطب استوایی آن است. علت آن، جرم کم و حرکت وضعی سریع این سیاره است. لذا زحل نه یک کره کامل بلکه شبه‌کره و به عبارتی پهن‌ترین سیاره منظومه شمسی است. زحل هر 10 ساعت و 34 دقیقه یک‌بار یک دور حول محور خود می‌چرخد (حرکت وضعی زحل). به همین سبب، زحل پس از سیاره مشتری، کوتاه‌ترین روزهای منظومه شمسی را دارد.

حرکت انتقالی زحل (دور خورشید) 29.4 روز زمینی طول می‌کشد

حرکت انتقالی زحل 29 روز و 4 ساعت طول می‌کشد. یعنی 29.4 روز زمینی طول می‌کشد تا زحل خورشید را یک دور کامل بزند. به‌این ترتیب، هر سال روی زحل کمتر از یک ماه زمینی است.

اتمسفر یا جو فوقانی زحل به چند طیف‌ ابری تقسیم شده است

لایه‌های فوقانی جو زحل عمدتا آمونیاک منجمد و زیر آن عمدتا ابرهایی از آب منجمد است. لایه‌های زیرین نیز از ترکیب هیدروژن سرد و یخ گوگرد (یخ سولفور) پدیده آمده‌اند.

روی سطح زحل طوفان‌های بیضی شکل می‌وزد

روی سطح زحل نیز مانند سطح سیاره مشتری، طوفان‌های بیضی‌شکل می‌وزد. ناحیه قطب شمال زحل ابرهایی به‌شکل شش‌ضلعی دارد. دانشمندان احتمال می‌دهند که علتش الگوی موج در ابرهای فوقانی زحل باشد. بر فراز قطب جنوب زحل نیز تاوه‌ای شکل گرفته است که شبیه طوفانی شدید به نظر می‌رسد.

زحل عمدتا از هیدروژن تشکیل شده است

زحل سیاره‌ای گازی است که عمدتا از هیدروژن تشکیل شده است. هرچه به‌سمت مرکز زحل پیش می‌رویم، جرم لایه‌های گازی زحل بیشتر می‌شود. در عمق زحل، هیدروژن به شکل فلز درآمده است.

سطح زحل بسیار سرد و هسته زحل بسیار گرم است

از دیگر مطالب جالب درباره زحل این است که دمای سطح سیاره زحل حدود منفی 140 درجه سانتی‌گراد است، اما هسته آن بسیار گرم است. دمای درون هسته زحل حدود 11,700 درجه سانتی‌گراد است.

مطلب مرتبط: مشخصات تیتان بزرگترین قمر زحل

متراکم‌ترین حلقه‌های سیاره‌ای در منظومه شمسی متعلق به زحل است

حلقه‌های زحل از حلقه‌های هر سیاره دیگری در منظومه شمسی، متراکم‌تر است. حلقه‌های زحل عمدتا از قطعات یخ و غبارهای کربنی تشکیل شده‌اند. این حلقه‌ها تا بیش از 120,700 کیلومتری از سطح سیاره زحل پهن شده‌اند. اما حلقه‌های زحل به‌طرز عجیبی نازک هستند. ضخامت حلقه‌های زحل فقط حدود 20 متر است.

زحل فعلا 146 قمر و چندین ماهک دارد

زحل 146 قمر (ماه) و در ده ها ماهک‌ دارد. تنها در سال 2019 میلادی 20 قمر و در سال 2023 میلادی 63 قمر جدید برای زحل کشف شد و بعید نیست که در آینده قمرهای بیشتری هم کشف شوند. همه قمرهای زحل جرم‌هایی منجمد هستند. بزرگ‌ترین قمرهای زحل «تیتان» و «رئا» نام دارند. ششمین قمر بزرگ زحل موسوم به انسلادوس زیر سطح منجمد خود، یک اقیانوس دارد.

جو قمر تیتان، پیچیده و نیتروژنی است

دیگر مطلب جالب درباره زحل این است که جو یا اتمسفر بزرگ‌ترین قمر این سیاره موسوم به تیتان، پیچیده و پر از نیتروژن متراکم است. اتمسفر تیتان عمدتا از آب منجمد و سنگ تشکیل شده است. روی سطح منجمد تیتان دریاچه‌هایی از متان مایع و نیتروژن مایع به چشم می‌خورد. سیاره‌شناسان، زندگی روی سطح تیتان را محتمل می‌دانند، اما نه مانند حیات روی زمین.

حلقه‌های زحل

با این‌که همه سیاره‌های گازی منظومه شمسی، دور خود حلقه‌‌هایی دارند اما حلقه‌های هیچ‌کدام‌شان مانند حلقه‌های زحل متراکم نیست. حلقه‌های زحل را گالیله در سال 1610 میلادی و پس از رصد با تلسکوپ کشف کرد. انسان‌ها اولین بار توسط فضاپیمای پایونیر 11 که یک سپتامبر 1971 به سمت زحل پرواز کرد، توانستند حلقه‌های زحل را از نمایی نزدیک ببینند.

حلقه‌های زحل از میلیاردها ذره تشکیل شده است که برخی از آن‌ها به ریزی غبار و برخی دیگر به بزرگی کوه‌ها هستند. جنس حلقه‌های زحل از قطعات یخ و سنگ است. احتمال می‌رود که یخ‌ و سنگ‌‌های حلقه‌های زحل از برخورد سیارک‌ها و دنباله‌دارهایی به جای مانده باشد که پیش از برخورد با سطح زحل درهم شکسته‌اند.

حلقه‌های زحل به هفت گروه تقسیم می‌شوند که به‌ترتیب تاریخ کشف‌شان با حروف الفبای انگلیسی نام‌گذاری شده‌اند. این حلقه‌ها از درون به بیرون به‌ترتیب D و C و B و A و F و G و E نام دارند. حلقه F، کم‌عرض‌ترین حلقه زحل است. درون حلقه F قمری به نام پرومتوس (Prometheus) جای دارد و قمر دیگری به نام پاندروا (Pandora) بیرون آن واقع شده است. این دو قمر را قمرهای چوپان (shepherd moons) می‌نامند.

جو یا اتمسفر زحل

جو یا اتمسفر زحل عمدتا از هیدروژن (96 درصد) و هلیوم (3 درصد) تشکیل شده است. آثاری از گازهای دیگر نظیر متان، آمونیاک، استیلن، اتان، پروپان و فسفین نیز در جو زحل یافت می‌شود. در جو فوقانی زحل بادهایی گاه با سرعت 500 متر بر ثانیه می‌وزد. این بادها با گرمای برخاسته از درون زحل طیف‌هایی به رنگ زرد و طلایی پدید می‌آورند.

جدول مشخصات سیاره زحل (کیوان)