ویژگی‌های سیاره اورانوس

سیاره اورانوس (Uranus)

ویژگی‌های سیاره اورانوس چیست: اورانوس سومین سیاره بزرگ منظومه شمسی است و با این‌که در مقایسه با نپتون، به خورشید نزدیک‌تر است اما برخی نواحی اورانوس حتی از نپتون نیز سردتر است و لذا اورانوس سردترین سیاره منظومه شمسی محسوب می‌شود. یکی از ویژگی‌های سیاره اورانوس، انحراف محوری حدودا ۹۸ درجه‌ای آن است، یعنی محور چرخش اورانوس به‌دورِ خود نسبت به راستای عمود، ۹۷.۷۷ درجه کج است و لذا این سیاره به پهلو دور خودش می‌چرخد. اورانوس یکی از چهار سیاره بیرونی و نیز یکی از چهار سیاره گازی منظومه شمسی است. ضمنا چون مثل نپتون بخش قابل‌توجهی از عناصر آن یخی و منجمد است، همراه نپتون یکی از دو غول یخی منظومه شمسی نیز محسوب می‌شود. در ادامه با جزییات بیشتری خواهیم دید که ویژگی‌های سیاره اورانوس چیست.

ویلیام هرشل اورانوس را با کمک تلسکوپ در سال ۱۷۸۱ کشف کرد. او ابتدا اورانوس را یک دنباله‌دار پنداشته بود. دو سال طول کشید تا سیاره بودن اورانوس رسما اعلام شود. اورانوس از نظر فاصله تا خورشید، هفتمین سیاره منظومه شمسی است. اورانوس اولین سیاره‌ای است که با کمک تلسکوپ کشف شد.

مطلب مرتبط: مشخصات سیارات منظومه شمسی

ویژگی‌های سیاره اورانوس چیست

برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های سیاره اورانوس چنین است:

• اورانوس سردترین سیاره منظومه شمسی است و رکورد دمای ۲۲۴- درجه سانتی‌گراد به نام اورانوس ثبت شده است.
• اورانوس چون سیاره گازی است، پوسته یا سطح خارجی ندارد و فقط حاوی گوشته و هسته است. آنچه در تصاویر تلسکوپ‌ها می‌بینیم در اصل جو اورانوس است که آن‌را احاطه کرده است.
• سیاره اورانوس برخلاف نپتون گرمازایی درونی ندارد.
• اورانوس نیز مثل زحل حلقه دارد اما حلقه‌های آن بسیار کم‌نور هستند.

تصویر ۱. این عکس را تلسکوپ فضایی هابل در سال ۲۰۰۵ ثبت کرد. حلقه‌های اورانوس، یقه سفید در نیم‌کره جنوبی و یکی از ابرهای سفید متان در نیم‌کره شمالی این سیاره نیز پیداست. ضمنا از همین تصویر نیز میتوان به انحراف محوری حدوداً ۹۸ درجه‌ای اورانوس پی برد.

حرکت انتقالی اورانوس و مدار گردش آن دور خورشید

مدار حرکت انتقالی اورانوس نیز مثل سایر سیارات گازی منظومه شمسی تا خورشید فاصله زیادی دارد. تقریبا ۸۴ سال زمینی طول می‌کشد تا اورانوس یک‌بار خورشید را دور بزند. یعنی هر سال در اورانوس حدود ۸۴ سال زمینی است. میانگین فاصله اورانوس تا خورشید ۲.۹ میلیارد کیلومتر است.

حرکت وضعی اورانوس

چرخش یا حرکت وضعی اورانوس سریعتر از حرکت وضعی زمین است. اورانوس هر ۱۷ ساعت یک‌بار حول محور خودش می‌چرخد. یعنی هر شبانه‌روز در اورانوس حدود ۱۷ ساعت است. همانطور که گفتیم، محور چرخش اورانوس نسبت به راستای عمود حدود ۹۸ درجه کج است و برخلاف دیگر سیارات منظومه شمسی، به پهلو می‌چرخد.

سطح اورانوس

اورانوس پوسته یا سطح ندارد و عمدتا از سیالاتی تشکیل شده است که حول سیاره درهم می‌پیچیند. لذا فضاپیماها جایی برای فرود روی اورانوس ندارند. ضمنا فشار و دمای شدید اتمسفر اورانوس به حدی است که فلزات فضاپیما را نابود می‌کند.

دمای اورانوس

اورانوس نیز چون مثل نپتون خیلی از خورشید دور است، هواکره یا جوّ بسیار سردی دارد. میانگین دمای اورانوس ۱۹۵- درجه سانتی‌گراد است که گاهی تا ۲۲۴- سانتی‌گراد نیز کاهش می‌یابد.

ویژگی‌های فصلی اورانوس

چون اورانوس ۹۸ درجه انحراف محوری دارد، تغییر فصل‌های آن نیز عجیب و خاص است. هر یک از قطب‌های اورانوس به تناوب، ۲۱ سال شب و ۲۱ سال روز است که زمان انقلاب زمستانی و تابستانی این سیاره را مشخص می‌کند. طی اعتدال بهاری و پاییزی، وقتی نوار استوایی اورانوس رو به خورشید است، در اورانوس نیز مثل هر سیاره دیگری طول روزها و شب‌ها تقریبا برابر است.

در ادامه، ویژگی‌های سیاره اورانوس از جمله ویژگی‌های جوی، ساختاری و نیز حلقه‌ها و قمرهای آن‌‌را با جزییات بیشتری مطالعه می‌کنیم.

مطلب مرتبط: تلسکوپ جیمز وب چیست و کجاست و چگونه کار می‌کند؟

ویژگی‌های هواکره یا جوّ اورانوس

وقتی با تلسکوپ عادی به اورانوس می‌نگریم، نه سطح سیاره بلکه در اصل لایه‌ها و ابرهای جوّی آن‌را می‌بینیم. تقریبا ۸۳ درصد جو اورانوس هیدروژن و ۱۵ درصد آن هلیوم و ۲ درصد آن متان است و اندکی اتان و گازهای دیگر نیز در آن پیدا می‌شود.

تجزیه‌وتحلیل جو اورانوس کار سختی است. دانشمندان در دهه‌های اخیر کاوش‌های مختلفی صورت داده‌اند تا بلکه بتوانند از راه دور (حدودا ۳۰۰ کیلومتری) وضعیت لایه‌های ابری جو اورانوس را بررسی کنند. اکنون می‌دانیم که جو اورانوس سه لایه دارد. لایه‌های جو اورانوس از پایین به بالا چنین هستند:

• وردسپهر (تروپورسفر)
• گرم‌سپهر (ترموسفر)
• پوشن‌سپهر (استراتوسفر)

گفتنی است این نام‌ها به جو اورانوس منحصر نیست و برای مثال، جو زمین نیز ۵ لایه از جمله وردسپهر، گرم‌سپهر و پوشن‌سپهر دارد.

تصویر ۲. عکس واقعی از اورانوس که فضاپیمای وویجر ۲ آن‌را در روز ۱۴ ژوئن ۱۹۸۶ از فاصله تقریبا ۱۲.۷ میلیون کیلومتری ثبت کرد.

وردسپهر یا تروپوسفرِ اورانوس

پایین‌ترین لایه جو اورانوس وردسپهر است. وردسپهر سردترین و نیز متراکم‌ترین یا چگال‌ترین لایه اورانوس نیز هست. تمام فعالیت‌های جوی اورانوس در این لایه رخ می‌دهد. بادهای شدید، ابرهای سفید متان و لکه‌های تاریک اورانوس همگی در این لایه ظاهر می‌شوند.

برخی دانشمندان می‌گویند که ممکن است اورانوس علاوه بر ابرهای متان، ابرهای دیگری از جنس آب، آمونیوم، هیدروسولفید، آمونیاک و سولفید هیروژن نیز داشته باشد، اما تاکنون فقط ابرهای متان را مستقیما در جو این سیاره رصد کرده‌اند.

پوشن‌سپهر یا استراتوسفرِ اورانوس

پوشن‌سپهرِ اورانوس از ارتفاع تقریبا ۱۰۰۰ کیلومتریِ اورانوس آغاز می‌شود و تا ارتفاع حدودا! ۴۰۰۰ کیلومتری ادامه می‌یابد. پوشن‌سپهر لایه میانی جو اورانوس است. متان موجود در پوشن‌سپهرِ اورانوس، گرمای لایه بالاتر یعنی گرم‌سپهر و نیز اثر پرتو فرابنفش را جذب می‌کند. پوشن‌سپهر علاوه بر هیدروژن و متان چند نوع گاز دیگر نیز دارد که عبارتند از: اتان، مونوکسیدکربن، دی‌اکسید کربن و بخار آب. در بخش‌ پایینی این لایه که به اورانوس نزدیک‌تر است، هیدروکربن‌های پیچیده‌تری مثل متیلاستیلن و دیاستیلن نیز وجود دارد. در نواحی پایینی پوشن‌سپهر دما بسیار کمتر است و همین کاهش دما هیدروکربن‌ها را متراکم می‌کند و ریزگردهایی تشکیل می‌دهد که تمام سیاره را احاطه می‌کنند.

گرم‌سپهر یا ترموسفرِ اورانوس

گرم‌سپهر یا ترموسفر بالاترین یا بیرونی‌ترین لایه جو اورانوس است که از ارتفاع حدودا ۴۸۰۰ کیلومتری از سطج این سیاره آغاز می‌شود و تا ارتفاع حدودا ۵۰,۰۰۰ کیلومتری امتداد می‌یابد. این لایه عمدتا حاوی مولکول‌های هیدروژن و اتم‌های آزاد هیدروژن است. میانگین دمای گرم‌سپهر حدود ۵۵۲ درجه سانتی‌گراد بالای صفر است. هنوز مشخص نیست که بالاترین لایه اورانوس چرا تا این حد گرم است.

مطلب مرتبط: لایه‌های مختلف جو زمین (اتمسفر) و ترتیب و ویژگی آن‌ها

لکه تاریک و لکه‌های روشن اورانوس

در سال ۲۰۰۶ تلسکوپ فضایی هابل لکه تاریکی را در جو اورانوس کشف کرد. نپتون نیز لکه‌های تاریک دارد اما چنین لکه‌ای قبلا در اورانوس مشاهده نشده بود. مشاهدات بعدی نشان داد که عمر لکه تاریک اورانوس دست‌کم دو ماه است. احتمالا نازک‌تر شدن یکی از لایه‌های متان در جو اورانوس چنین ناحیه تاریکی را پدید آورده بود.

اورانوس چند لکه روشن و درخشان نیز دارد که شاید در اصل تندرطوفان هستند که از دور چنین به نظر می‌رسند. دنبال کردن حرکت ابرهای اورانوس نشان می‌دهد که احتمالا بادهایی تا سرعت حدود ۹۰۰ کیلومتر در ساعت جو این سیاره را درمی‌نوردنبد که البته سرعت این بادها در ارتفاعات مختلف جو اورانوس متفاوت است.

تصویر ۳. تصویر ترکیبیِ فروسرخ از دو نیم‌کره‌ی اورانوس که تلسکوپ کِک آن‌را ثبت کرده است.

ویژگی‌های هوای اورانوس

اورانوس در مقایسه با دیگر سیارات بیرونی منظومه شمسی جو بسیار ملایم‌تر و آرام‌تری دارد. احتمالا علتش این است که اورانوس برخلاف دیگر سیارات مشابه، گرمازایی درونیِ چندانی ندارد، اما هنوز نمی‌دانیم چرا. لذا با این‌که نپتون در مقایسه با اورانوس از خورشید دورتر است اما اورانوس سردترین سیاره منظومه شمسی است و دمای برخی نواحی آن ۲۲۴- درجه سانتی‌گراد است.

چون اورانوس انحراف محوری شدیدی دارد و تقریبا به پهلو می‌چرخد، بررسی تمام سطح این سیاره با ابزارهایی مثل تلکسوپ‌های فضایی، کار بسیار سختی است.

اورانوس ظاهر آرامی دارد. اما پس از رصد این سیاره طی سالیان متمادی ویژگی مهمی در نیم‌کره جنوبی آن کشف شد و آن، کلاهک قطبی درخشانی است که نوار سفید یقه‌مانندی آن‌را احاطه کرده‌ است.

بررسی تصاویر فضاپیمای وویجر نشان می‌دهد که وقتی ناحیه قطبی مذکور در اورانوس رو به خورشید است، یقه سفید این سیاره پررنگ‌تر می‌شود. پس قاعدتاً چنانچه اورانوس در ادامه مسیرش، به سمت دیگرِ مدار گردش خود دور خورشید برسد و این‌بار نیم‌کره شمالیِ آن رو به خورشید شود، کلاهک و یقه‌ی ناحیه جنوبی اورانوس کم‌رنگ‌تر و به‌جای آن، یقه سفید مشابهی در نیم‌کره شمالی تشکیل خواهدشد.

فضاپیمای وویجر مجموعا ۱۰ توده ابری بزرگ را در جو اورانوس رصد کرده بود. رصدهای بعدی نشان داد که ابرهای نیم‌کره شمالی کوچکتر و درخشان‌تر از ابرهای نیم‌کره جنوبی هستند. بعضی از ابرها طی چند ساعت‌ها ظاهر و سپس ناپدید می‌شوند اما بعضی دیگر ممکن است چند دهه باقی بمانند.

ساختار سیاره اورانوس

با این‌که اورانوس و دیگر سیارات بیرونی منظومه شمسی، گازی هستند اما ساختار داخلی اورانوس عمدتا از یخ است. نپتون نیز چنین خاصیتی دارد و به همین سبب به‌این ‌دو سیاره غول‌های یخی نیز می‌گویند.

احتمالا اورانوس هسته سنگی کوچکی دارد که از سنگ‌های سیلیکات، آهن و نیکل آفرید شده است. گوشته اورانوس تماماً حاوی یخ‌های مختلف است. اورانوس نیز مثل دیگر سیارات گازی منظومه شمسی، پوسته ندارد و فقط دارای هسته و گوشته است و جو یا اتمسفر سیاره آن‌را احاطه کرده است. آنچه ما با تلسکوپ می‌بینیم در اصل جو اورانوس است.

تصویر ۴. ویژگی‌های سیاره اورانوس: ساختار اورانوس

حلقه‌های اورانوس

دانشمندان نخستین بار در سال ۱۹۷۷ متوجه شدند که اورانوس نیز مثل زحل، حلقه دارد اما حلقه‌های اورانوس بسیار نازک و کم‌فروغ هستند. در سال ۲۰۰۵ کلاً ۱۳ حلقه حول اورانوس شناسایی شد.

تصویر ۵. حلقه‌های اورانوس: نمای false-color از حلقه‌های اورانوس که از روی تصاویر فضاپیمای وویجر ۲ از این سیاره ساخته شده است. وویجر ۲ این تصویر را در ۲۱ ژوئن ۱۹۸۶از فاصله ۴.۱۷ میلیون کیلومتریِ اورانوس ثبت کرد.

حلقه‌های زحل عمدتا از جنس غبار هستند اما حلقه‌های اورانوس عمدتا از ذرات تیره‌رنگ تشکیل شده‌اند. حلقه‌های اورانوس را می‌توان به سه گروه اصلی تقسیم کرد: حلقه‌های غبار، حلقه‌های اصلی و حلقه‌های بیرونی. بشر فعلا درباره حلقه‌های اورانوس دانش چندانی ندارد، اما نام و مشخصات آن‌ها به‌ترتیب چنین است:

نام و خلاصه مشخصات حلقه‌های اورانوس

• حلقه زتا (Zeta): نزدیک‌ترین حلقه به اورانوس است که از ارتفاع تقریبا ۱۲,۰۰۰ کیلومتری شروع می‌شود. پهنای آن در کل حدود ۱۷,۰۰۰ کیلومتر است.
• حلقه‌ ۶، حلقه ۵ و حلقه ۴: باریک‌ترین و کم نورترین حلقه‌های اورانوس هستند. پهنای آن‌ها به‌ترتیب حدود ۲.۲ کیلومتر، ۴.۸ کیلومتر و ۳.۸ کیلومتر و رصدشان بسیار سخت است.
• حلقه آلفا و حلقه بتا: آلفا و بتا پس از «اپسیلون»، درخشان‌ترین حلقه‌های اورانوس هستند. اما پهنا و درخشش آن‌ها متناوباً تغییر می‌کند. میانگین ضخامت حلقه آلفا و بتا به‌ترتیب حدود ۷.۲ و ۸.۸ کیلومتر است.
• حلقه اِتا: دو بخش دارد؛ یکی باریک‌تر و درخشان‌تر و دیگری بسیار پهن‌تر و کم‌نورتر است. پهنای این دو بخش به‌ترتیب حدود ۲.۵ کیلومتر و ۴۰کیلومتر است.
• حلقه گاما: درخشان و باریک و پهنای آن فقط حدود ۴.۶ کیلومتر است. این حلقه غبار ندارد، بسیار نازک است و گاهی ظاهر و گاهی تقرییا ناپدید می‌شود.
• حلقه دلتا: مثل حلقه اتا دو ناحیه دارد؛ یکی درخشان باریک و دیگری پهن تاریک. این حلقه ساختاری موج‌گونه دارد که احتمالا جزر و مد یکی از قمرهای کوچک اورانوس مسبب آن است.
• حلقه لاندا: همراه زتا، یکی از دو حلقه غباری اورانوس است. بسیار باریک و تاریک است و پهنای آن فقط حدود ۲ کیلومتر است. یکی از قمرهای اورانوس موسوم به «کوردلیا» درون این حلقه به‌دورِ اورانوس می‌چرخد و به‌همین سبب درون حلقه مسیر تمیزی برای خود باز کرده است که تیره و تاریک دیده می‌شود.
• اپسیلون: متراکم‌ترین و درخشان‌ترین حلقه اورانوس است. پهنای آن از حدود ۲۰ کیلومتر تا بیش از ۹۰ کیلومتر متغیر است. اما ضخامت آن بسیار کم است و حدود ۱۵۰ متر برآورد می‌شود. قمر «کوردلیا» درون این حلقه و قمر «اوفلیا» بیرون این حلقه در حال گردش به‌دور اورانوس هستند.
• حلقه نو (Nu) و مو (Mu): حلقه‌های بیرونی اورانوس و هر دو بسیار پهن هستند. پهنای قمر «نو» حدود ۳۸۰۰ کیلومتر و پهنای قمر «مو» حدود ۱۷,۰۰۰ کیلومتر است. حلقه «نو» نسبتا قرمزرنگ است اما قمر «مو» ته‌رنگِ آبی دارد که نشان می‌دهد درونش آب منجمد وجود دارد.

ویژگی‌های قمرهای سیاره اورانوس

تاکنون ۲۷ قمر برای اورانوس کشف شده است. قمرهای اورانوس را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:

• ۵ قمر اصلی شامل «میراندا»، «آریل»، «آمبریل»، «تیتانیا» و «اوبِرون»
• ۱۳ قمر داخلی که به حلقه‌های اورانوس چسبیده‌اند
• ۹ قمر نامعمول که بسیار از اورانوس دور هستند

نکته: توجه داشته باشید که تیتانیا قمر اورانوس را با تیتان، قمر زحل اشتباه نگیرید. 

قمرهای اصلی اورانوس

به بزرگترین قمرهای اورانوس، قمرهای اصلی می‌گویند که در کل ۵ قمر هستند و نام و خلاصه ویژگی‌های‌شان چنین است:

• تیتانیا (Titania): بزرگترین قمر اورانوس با قطر تقریبی ۱۵۷۸ کیلومتر که مدار گردش خود دورِ اورانوس را ۸.۷ روز طی می‌کند.
• اوبرون (Oberon): دومین قمر بزرگ اورانوس با قطر تقریبی ۱۵۲۳ کیلومتر که مدار گردش خود دور اورانوس را ۱۳.۵ روز می‌پیماید.
• آمبریل (Umbriel): سومین قمر بزرگ اورانوس با قطر تقریبی ۱۱۷۰ کیلومتر
• آریل (Ariel): چهارمین قمر بزرگ اورانوس با قطر تقریبی ۱۱۵۸ کیلومتر که مدار گردش خود دور اورانس را تقریبا در ۲.۵ روز می‌پیماید
• میراندا (Miranda): پنجمین قمر بزرگ اورانوس با قطر تقریبی ۴۷۱ کیلومتر که مدار گردش خود دور اورانوس را در ۱.۴ روز می‌پیماید.

تصویر ۶. عکس سه نمونه از قمرهای اصلی اورانوس: میراندا، اوبرون، تیتانیا

قمرهای داخلی اورانوس

همانطور که گقتیم اورانوس ۲۷ قمر دارد که ۱۳ موردشان قمرهای داخلی محسوب می‌شوند. کوردلیا (Cordelia) نزدیک‌ترین قمر به اورانوس است و لذا فقط حدود ۸ ساعت طول می‌کشد تا یک‌بار اورانوس را دور بزند. کوردلیا اصطلاحا یکی از قمرهای چوپانِ اورانوس است که درون حلقه اپسیلون حرکت می‌کند.

دومین قمر نزدیک به اورانوس اوفلیا (Ophelia) نام دارد که آن نیز قمر چوپان است و در حاشیه بیرونی حلقه اپسیلون حرکت می‌کند. اوفلیا اورانوس را طی تقریبا ۹ ساعت دور می‌زند. حلقه بعدی بیانکا (Bianca) است که اورانوس را طی تقریبا ۱۰.۵ ساعت دور می‌زند.

قمر بعدی کرسیدا (Cressida) است که بیش از ۱۱ ساعت طول می‌کشد تا یک‌بار دور اورانوس گردش کند. پس از آن قمر دسدمونا (Desdemona) است که اورانوس را ۱۱.۵ ساعت دور می‌زند.

قمر بعدی ژولیت است که نسبت به قمرهای قبلی بزرگتر است. ژولیت مدار خود دورِ اورانوس را در کمتر از ۱۲ ساعت می‌پیماید. پس از ژولیت به قمر رزالیند (Rosalind) می‌رسید که قمر کوچکی است. رزالیند مدار گردش خود دورِ اورانوس را در ۱۳.۴ ساعت می‌پیماید.

قمر بعدی کوپید (Cupid) نام دارد که در کمتر از ۱۴ ساعت مدار گردش خود دورِ اورانوس را کامل می‌کند. پس از کوپید، به قمر بلیندا (Belinda) می‌رسید که حدود ۱۵ ساعت طول می‌کشد تا اورانوس را دور بزند. قمر بعدی پردیتا (Perdita) است که مدار گردش خود دور اورانوس را در ۱۵.۳۱ ساعت می‌پیماید. بزرگترین قمر درونی اورانوس پوک (Puck) نام دارد که اورانوس را در ۱۸.۲۸ ساعت دور می‌زند.

و سرانجام، به قمر مب (Mab) می‌رسید که تازه‌تر از سایر قمرهای کشف شده است. بیش از ۲۲ ساعت طول می‌کشد تا قمر مب، اورانوس را دور بزند.

قمرهای نامعمولِ اورانوس

از مجموع قمرهای اورانوس، به ۹ مورد آن‌ها قمر نامعمول (irregular moons) می‌گویند. این‌ها دورترین قمرهای اورانوس هستند و همه آن‌ها به‌جز یکی، مدارِ پس‌رو دارند، یعنی جهت گردش آن‌ها دورِ اورانوس، در خلاف جهت چرخش اورانوس به‌دورِ خودش است. اکثر قمرهای نامعمول اورانوس بسیار کوچکند و خیلی از هم فاصله دارند و احتمالا اجرامی هستند که اندکی پی از آفرینش اورانوس، در دام جاذبه‌ی آن افتاده‌اند.

نخستین عضو این گروه قمر فرانسیسکو (Francisco) است. بیش از ۲۶۶ روز طول می‌کشد تا قمر فرانسیسکو اورانوس را یک‌بار دور بزند.

دورتر که بروید به قمر کالیبان (Caliban) می‌رسید. بیش از ۵۷۹ روز طول می‌کشد تا کالیبان مدار گردش خود دور اورانوس را کامل کند.

قمر بعدی، استفانو (Stephano) است که مدار گردش خود را در بیش از ۶۷۶ روز می‌پیماید. کوچکترین قمر نامعمول اورانوس ترنیکولو (Trinculo) نام دارد که مدار گردش خود به‌دور اورانوس را در بیش از ۷۵۸ روز می‌پیماید. پس از آن، به قمر سینکوراکس (Syncorax) می‌رسید که مدار گردش خود را در بیش از ۱.۲۸۳ روز می‌پیماید. سپس قمر مارگارت (Margaret) جای دارد که مدار گردش خود را در بیش از ۱.۶۹۴ روز می‌پیماید.

سرانجام نوبت سه قمر آخر است که یکی پروسپرو (Prospero)، دیگری ستبوس (Setebos) و آخری فردیناند (Ferdinand) نام دارند و مدار گردش خود دور اورانوس را به‌ترتیب در تقریبا ۱۹۹۲ روز، ۲۲۰۲ روز و ۲۸۲۳ روز می‌پیمایند.

مغناطیس‌سپهر یا مگنتوسفرِ اورانوس

اورانوس مغناطیس‌سپهر عجیبی دارد که شکل آن نامعمول است. میدان‌های مغناطیسی معمولا هم‌راستا با جهت چرخش سیاره است اما میدان مغناطیسی اورانوس چنین نیست زیرا محور مغناطیسی سیاره حدود ۶۰ درجه نسبت به محور چرخش سیاره کج است و نیز باندازه یک‌سوم شعاع اورانوس از مرکز جابه‌جا شده است. شفق‌های اورانوس برخلاف شفق‌های زمین، زحل و مشتری در نواحی قطبی رخ نمی‌دهند و علتش غیرهم‌اندازه بودن دو سوی میدان مغناطیسی اورانوس است. دم مغناطیس‌سپهر اورانوس در خلاف جهت خورشید تا میلیون‌ها کیلومتر در فضا امتداد دارد.

مطلب مرتبط: مغناطیس‌سپهر یا مگنتوسفر چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟

کوتاه درباره ویژگی‌های سیاره اورانوس

• اورانوس سومین سیاره بزرگ منظومه شمسی است.
• قطر اورانوس ۵۱,۱۱۸ کیلومتر است و بنابراین حدود ۴ برابر قطر زمین است.
• اورانوس تقریبا به‌پهلو می‌چرخد. محور چرخش اورانوس ۹۷.۷۷ درجه نسبت به راستای عمود انحراف دارد. احتمالا این سیاره در گذشته‌های دور با جرم آسمانی بزرگی برخورد کرده و اصطلاحا واژگون شده است.
• اورانوس نیز مثل نپتون عناصر منجمد فراوانی دارد. لذا اورانوس و نپتون را غول‌های گازی منظومه شمسی نیز می‌نامند.
• اورانوس و نپتون هر دو آبی‌رنگ هستند. وجود ابرهایی از جنس متان در جو این‌دو سیاره سبب می‌شود تا ما آن‌ها را آبی ببینیم، زیرا مولکول‌های متان، طول‌موج‌های آبیِ نور خورشید را منعکس می‌کنند. اما رنگ آبی‌ِ اورانوس کم‌رنگ‌تر است و به سفید می‌زند. احتمالا غلظت ریزگردهای موجود در ابرهای اتمسفر اورانوس سبب می‌شود تا آبیِ این سیاره کم‌رنگ‌تر به‌نظر برسد.
• وقتی با تلسکوپ عادی (نور مرئی) به اورانوس می‌نگریم، در واقع جو این سیاره، و نه سطح آن‌را می‌بینیم. اورانوس از این نظر نیز شبیه نپتون است. جو اورانوس ابرهای متراکمی دارد که طول‌موج آبیِ نور خورشید را بازمی‌تابانند و لذا ما این سیاره را آبی می‌بینیم.
• اورانوس دورترین سیاره‌ای است که بدون تلسکوپ نیز در شب‌های صاف دیده می‌شود.
• حدود ۲ ساعت و ۴۰ دقیقه طول می‌کشد تا نور اورانوس به زمین برسد.
• با این‌که سطح اورانوس بسیار سرد است، اما درون آن اقیانوس متراکمِ داغ و مذابی وجود دارد که حاوی آب، آمونیاک و عناصر فرار دیگری است.

تصویر ۷. این عکس از اورانوس را کاوشگر وویجر ۲ در سال ۱۹۸۶ ثبت کرده است. اورانوس رنگ آبی کم‌رنگی دارد. محور چرخش اورانوس نسبت به راستای عمود ۹۷.۷۷ درجه انحراف دارد. قطب‌های جنوبی و شمالی این سیاره هر ۴۲ سال یک‌بار به‌نوبت تقریبا رو به خورشید می‌ایستند.

مطالب تکمیلی درباره ویژگی‌های سیاره اورانوس

اورانوس نیز مثل نپتون در خلاف جهت دیگر سیارات منظومه شمسی (یعنی از شرق به غرب) ‌دورِ خودش می‌چرخد. نزدیک هسته اورانوس، دما تا ۴۹۸۲ درجه سانتی‌گراد افزایش می‌یابد. اورانوس از نظر حجمی بزرگتر از نپتون است اما جرم آن در مقایسه با نپتون کمتر است و پس از زحل، کم‌جرم‌ترین سیاره منظومه شمسی است. متان موجود در جو اورانوس طول‌موجِ سرخ نور خورشید را جذب اما طول‌موجِ آبی آن‌را منعکس می‌کند و به همین سبب ما اورانوس را سبزآبی یا آبیِ کمرنگ می‌بینیم.

وویجر ۲ در سفر خود در سال ۱۹۸۶ اندکی ابر، یک لکه تاریک بزرگ و یک لکه تاریک کوچک را روی اورانوس رصد کرد. اما رصدهای بعدی نشان دادند که اورانوس ابرهای متغیر یا پویا هم دارد و هرچه به اعتدال بهاری و پاییزی نزدیک‌تر می‌شوید، نواحی درخشان نیز بسرعت تغییر می‌یابند. حداقل دمای جو اورانوس ۲۲۴.۲- درجه سانتی‌گراد است، یعنی برخی نواحی آن از نپتون نیز سردتر است.

سرعت بادهای جوی اورانوس گاهی تا ۹۰۰ کیلومتر بر ساعت نیز می‌رسد. جهت وزش بادهای اورانوس در ناحیه استواییِ این سیاره، پس‌رو است، یعنی بادها در خلاف جهت چرخش سیاره می‌وزند. اما هرچه به نواحی قطبی سیاره نزدیک‌تر می‌شوید، جهت وزش بادها معکوس می‌شود و هم‌جهت با چرخش اورانوس می‌وزد.

شعاع اورانوس ۲۵,۳۶۲ کیلومتر است. میانگین فاصله اورانوس از خورشید ۲.۹ میلیارد کیلومتر (معادل ۱۹.۸ واحد نجومی) است. هر شبانه‌روز در اورانوس معادل تقریبا ۱۷ ساعت زمینی است. و هر سال در اورانوس حدود ۸۴ سال زمینی است. به عبارت دیگر، ۳۰,۶۸۷ روز طول می‌کشد تا اورانوس یک‌بار خورشید را دور بزند.

مطلب مرتبط: دانستنی‌ها و مطالب جالب و عجیب درباره اورانوس

جدول ویژگی‌های سیاره اورانوس

موضوع مقاله: ویژگی‌های سیاره اورانوس