ویژگیهای سحابی M78
سحابی M78
ویژگیهای سحابی M78: مسیه ۷۸ یا M78 یک سحابی بازتابی در شمال صورت فلکی جبار است و درخشانترین سحابی پراکنده بازتابی در آسمان اطرافمان محسوب میشود. قطر این سحابی حدود ۱۰ سال نوری، فاصله آن از زمین حدوداً ۱۶۰۰ سال نوری و قدر ظاهریش 8.۳ است. سحابی M78 ابر مولکولی و منطقه ستارهزا و نیز چندین «تیثوری» و توده «هربیگ-هارو» دارد که در بخشهایی از این مطلب درباره آنها بیشتر توضیح داده خواهدشد. در ادامه، درباره ویژگیهای سحابی M78 و از جمله درباره موقعیت مکانی آن در آسمان توضیحاتی ارائه میشود.
نامهای دیگر سحابی: NGC 2068 و…
سحابی مسیه ۷۸ اوایل سال ۱۷۸۰ میلادی توسط پیِر مِشان همکار شارل مسیه کشف شد. مسیه در ۱۷ دسامبر همان سال سحابی مذکور را به کاتالوگ خود افزود و آنرا M78 (مخفف Messier 78) نام نهاد. جان هرشل نیز در کاتالوگش آنرا h 386 نامید و بعدها آنرا تحت عنوان GC 1267 به کاتالوگ عمومی اضافه کرد. نام این سحابی در کاتالوگ عمومی جدید، NGC 2068 است.
توضیح تصویر ابتدای مقاله: عکس سحابی بازتابی M78 که با تلسکوپ ۲.۲ متری رصدخانه شیلی ثبت شده است. این تصویر از ترکیب چندین عکس تکرنگ پدید آمده است که با فیلترهای آبی، سبز/زرد و سرخ گرفته شدهاند. ضمنا در ثبت این تصاویر از فیلتری استفاده شده است که نور را از گازهای درخشان هیدروژن تفکیک میکند. زمان نوردهی هر دسته از تصاویر بهترتیب رنگ و نوع فیلتر ۹، ۹، ۱۷.۵ و ۱۵.۵ دقیقه بود.
ویژگیهای سحابی M78
مسیه ۷۸ یک سحابی بازتابی است یعنی گازهای یونیده بسیار کمی دارد و نور ستارههای مجاورش را منعکس میکند. این سحابی دو ستاره جوان نوع B دارد که روشنایی ابرهای غبارآلود سحابی M78 ناشی از درخشش این دو ستاره است. نام ستارههای مذکور چنین است:
- HD 38563A
- HD 38563B
در مجاورت M78 چند سحابی دیگر از مجموعه ابر مولکولی شکارچی نیز وجود دارند که NGC 2046، NGC2067 و NGC 2071 از آن جملهاند. اما M78 درخشانترین سحابی بازتابی این گروه است.
قطر ابر مولکولی شکارچی صدها سال نوری است و از ستارههای کمربند شکارچی تا شمشیر شکارچی امتداد یافته است. ابر مولکولی شکارچی از درخشانترین و فعالترین مناطق ستارهزا در آسمان اطراف ما است و چندین سحابی معروف دارد که سحابی جبار یا شکارچی (M42) یکی از آنهاست.
ابر مولکولی سحابی
سحابی M78 یک ابر مولکولی موسوم به Orion B یا LDN 1630 نیز دارد. ابرهای مولکولی محل آفرینش ستارههای جدید هستند. پس از رصد سحابی M78 با طولموج فروسرخ مشخص شد که دستکم ۱۹۲ ستاره درون ابر مولکولی این سحابی پدید آمدهاند. این ستارههای جوان ناحیهای بهوسعت ۷ دقیقه قوسی را در آسمان اشغال کردهاند.
تیثوریهای سحابی
سحابی M78 حدود ۴۵ تیثوری (T Tauri) دارد. تیثوریها که عمدتا نزدیک ابرهای مولکولی یافت میشوند، ستارههای بسیار جوانی هستند که شدت تابندگیشان متغیر است و از نظر سیر تکاملیشان هنوز وارد رشته اصلی نشدهاند، یعنی هسته این ستارهها هنوز سوزاندن هیدروژن را کاملا آغاز نکرده است. لذا نه پیشستاره هستند و نه هنوز یک ستاره کامل شدهاند.
اجرام هربیگ-هارو در سحابی
سحابی M78 ضمنا حدود ۱۷ هربیگ-هارو (Herbig-Haro) دارد. هربیگ-هارو توده کوچک سحابگونهای است که نزدیک ستارههای جوان تشکیل میشود. وقتی ستارههای جوان گازهای خود را به فضای اطراف میپاشند، این گازها با غبارهای مجاور و گازهای دیگری که بهسرعت در فضای اطراف در حرکتند، برخورد میکنند و در نتیجه آن، اجرامی موسوم به هربیگ-هارو پدید میآیند. پس اجرام هربیگ-هارو نیز عمدتاً نزدیک مناطق ستارهزا پدید میآیند. گاهی در اطراف یک ستاره چندین هربیگ-هارو تشکیل میشوند. آنها معمولا فقط چندهزار سال پابرجا میمانند و بعد پراکنده میشوند.
مطلب مرتبط: سحابی چیست و چگونه تشکیل میشود
تصویر ۱. عکسی از سحابی M78 که توسط تلسکوپ اَپکس ثبت شده است. نواحی نارنجی این تصویر، با طولموج کمتر از میلیمتر به تصویر کشیده است و گرمای ناشی از درخشش ذرات غبار میانستارهای را نشان میدهد. ستارهشناسان با مطالعه چنین تصاویری متوجه میشوند که ستارههای جوان در کدام نواحی در حال آفرینش هستند.
مطلب مرتبط: ستاره چیست و چگونه تشکیل میشود
موقعیت مکانی سحابی M78
سحابی M78 را بهآسانی میتوان در آسمان یافت زیرا حدوداً در ۲ درجه شمالی و ۱۰۵ درجه شرقی ستاره نِطاق (Alnitak) و شرقیترین ستاره کمربند جبار واقع شده است. در مجاروت ستاره نطاق دو سحابی معروف دیگر را نیز میتوان یافت:
- سحابی سر اسب
- سحابی شعله
فاصله سحابی M78 از ستاره نطاق بیش از دو سحابی دیگر است.
رصد سحابی M78
اگر با دوربینهای دوچشمی بزرگ و تلسکوپهای کوچک به M78 بنگرید، فقط تودهای نورانی و غبارآلود شبیه دنبالهدار و دو ستاره درخشانتر سحابی را میبینید. با دوربینهای دوچشمی ۵۰×۱۰ (دوربینهایی با بزرگنمایی ۱۰ برابر و قطر عدسی ۵۰ میلیمتر) نیز میتوان سحابی را رصد کرد اما آسمان باید صاف و تاریک باشد. البته با چنین دوربینی، سحابی فقط بهشکل تودهای کمفروغ دیده میشود.
گاهی که شرایط جوی مناسب است، با تلسکوپ ۴ اینچی توده مهآلود اطراف M78 و نیز سحابی مجاور آن موسوم به NGC 2071 نیز دیده میشود. اما برای دیدن جزئیات این سحابی باید از تلسکوپهای ۸ اینچی و بزرگتر از آن بهره برد. در اینصورت خوشه باز NGC 2112 در ۱.۵ درجه شرقی این سحابی نیز قبل تشخیص خواهدبود. زمستانها که صورت فلکی بر بلندای آسمان ظاهر میشود، بهترین زمان سال برای رصد سحابی M78 است.
مطلب مرتبط: کهکشان چیست و چگونه تشکیل میشود و چند گونه است
جدول ویژگیهای سحابی M78
سایر نامهای سحابی M78 |
Messier 78, NGC 2068, GC 1267 |
نوع سحابی |
بازتابی |
صورت فلکی |
جبار |
متعلق به |
مجموعه ابر مولکولی جبار (شکارچی) |
بعد |
05h 46.7m |
میل |
+۰۰°۰۳’ |
فاصله سحابی M78 از زمین |
۱۶۰۰ سال نوری |
قدر ظاهری |
+۸.۳ |
ابعاد ظاهری |
۸’ x 6’ |
شعاع سحابی M78 |
۵ سال نوری |
مطالب مرتبط: ویژگی سایر سحابیها
اسکیمو | جبار (شکارچی) | جغد | چشم گربه | حباب |
خرچنگ | رتیل | سر اسب | عقاب | عنکبوت قرمز |
کیسه زغال |