سحابی سر اسب چیست و کجاست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

سحابی سر اسب چیست و کجاست

سحابی سر اسب چیست: سحابی سر اسب (Horsehead nebula) نوعی سحابی تاریک در مجموعه ابر مولکولی شکارچی (Orion) و در صورت فلکی شکارچی است. این سحابی، ابری تاریک متشکل از گاز و غبار و پلاسما است که ستاره‌های جدیدی درون آن پدید می‌آیند. سحابی سر اسب که به‌ آن سحابی برنارد ۳۳ نیز می‌گویند، بخشی از یک سحابی بزرگ‌تر موسم به سحابی گسیلشی IC 434 است. سر اسب از هلیوم و هیدروژن متراکم تشکیل شده است و به‌همین علت به‌آسانی از هم نمی‌پاشد. با این‌که ابرهای گازی که سحابی را احاطه کرده‌اند در حال پراکنده شدن هستند، اما پنج میلیون سال دیگر زمان لازم است تا این بخش از سحابی نیز از هم بپاشد و گازهای آن پراکنده شوند.

در ادامه، نحوه تشکیل این سحابی و فاصله آن از زمین توضیح داده می‌شود. همچنین بیان خواهدشد که برخی از ویژگی‌های سحابی سر اسب چیست و چرا ابرهای این سحابی تاریک هستند و علت نورانی بودن اطراف آن چیست.

تصویر ۱. عکسی از سحابی سر اسب و ابرهای متشکل از گاز و غبار و پلاسما

فاصله سحابی سر اسب از زمین ۱۵۰۰ سال نوری است.

نحوه تشکیل سحابی

سحابی سر اسب در اثر رمبش و متراکم شدن یک ابر میان‌ستاره‌ای تشکیل شده است. غبار غلیظی که ناحیه اطراف را پوشانده است سبب می‌شود تا این سحابی از زمین، تیره و تاریک دیده شود. نقاط روشن در پایین سحابی نشان می‌دهند که این سحابی چند پیش‌ستاره‌ دارد؛ یعنی ستاره‌هایی که تازه تشکیل شده‌ و یا در حال پیدایش هستند.

وقتی نور سحابی درخشان‌تر IC 434 به سحابی سر اسب می‌تابد، غبارهای تیره و تاریک در زمینه نورانی سحابی، سیاه دیده می‌شوند. لذا این سحابی به‌آسانی از دید رصدگران زمینی قابل تشخیص است. آن‌چه به‌شکل سر اسب دیده می‌شود، در اصل توده بزرگی از ابر غبارآلود است که چون نور از آن عبور نمی‌کند، تیره‌ و تاریک است.

سحابی سر اسب از محل پیدایش ستاره‌های جدید یا اصطلاحا پرورشگاه ستارگان است. این سحابی احتمالا حاوی بیش از ۱۰۰ نوع گاز ارگانیک و غیرارگانیک و نیز مولکول‌های بزرگ ارگانیک از جنس غبار است.

در آوریل ۲۰۱۳ تلسکوپ فضایی هابل جزییات مهمی از این سحابی را ثبت کرد و دو ستاره جدید در ستون بالایی سحابی کشف شد. یکی از این دو ستاره پرتو شدید فرابنفش منتشر می‌کند و سبب می‌شود تا ابرها از هم بپاشند. ابرهای گازی اطراف سحابی تدریجا پراکنده می‌شوند اما هیدروژن و هلیوم و نیز غبارهای ناحیه راس اسب نسبتا متراکم‌ترند. لذا سر اسب مثل سایبان روی ابرهایی که در پس آن واقع شده‌‌اند سایه می‌اندازد. لذا در آن ناحیه، ابرهای هیدروژنی کمتری در اثر تابش نور ستارگان تبخیر شده‌اند که در نتیجه آن، ستونی به‌شکل گردن اسب پدید آمده است.

مطلب مرتبط: سحابی چیست و چگونه تشکیل می‌شود؟ انواع سحابی‌ها

علت تاریک بودن سحابی

پشت این سحابی مملو از گاز هیدروژن است. گرمای ناشی از پنج ستاره پرنور مجاور این سحابی موسوم به ستاره‌های شکارچی سیگما (Sigma Orionis)، هیدروژن را یونیزه و آن را از حالت گاز به حالت پلاسما می‌کند. در اثر این پدیده، هیدروژن نور صورتی‌ از خود متساعد می‌کند و نتیجتاً ابرهای گازی و غبارهای تیره‌رنگ سحابی نیز در اثر تابش این نور می‌درخشند. این سحابی اگر با نور مرئی عکاسی شود، تیره و سایه‌وار دیده می‌شود، اما اگر با طول‌موج فروسرخ عکاسی شود، شفاف به نظر می‌رسد و می‌توان بخش‌هایی از کهکشان راه شیری و برخی از سایر کهکشان‌ها را در پس‌زمینه آن مشاهده کرد.

جدول ویژگی‌های سحابی سر اسب

مطالب مرتبط: ویژگی‌ سایر سحابی‌ها