ویژگی‌های سحابی رتیل چیست – NGC 2070 – ساختار و مناطق

سحابی رتیل (NGC 2070)

ویژگی‌های سحابی رتیل چیست: سحابی رتیل (Tarantula nebula) یک سحابی گسیلشی یا نشری بزرگ در صورت فلکی ماهی زرین (Dorado) است. این منطقه ستاره‌زا در کهکشان ابر ماژلانی بزرگ واقع شده و از فعال‌ترین مناطق ستاره‌زا در کهکشان‌های گروه محلی است. سحابی رتیل یکی از بزرگ‌ترین سحابی‌هایی است که تاکنون کشف شده‌اند. قطر این سحابی ۶۰۰ سال نوری است و بیش از ۸۰۰,۰۰۰ ستاره و پیش‌ستاره دارد. سحابی رتیل رشته‌های تابنده‌ای از غبار دارد که شبیه پاهای عنکبوت هستند و به‌همین سبب آن را رتیل نامیده‌اند. این سحابی، منطقه ستاره‌فشان غول‌پیکری است. انرژی حاصل از ستاره‌های جوان و داغ این سحابی، رشته‌ها و نیز فضاهای خالی بزرگی در اطراف ابرهای غبارآلودش ایجاد می‌کند. در ادامه با جزییات بیشتری توضیح داده خواهدشد که ویژگی‌های سحابی رتیل چیست.

نام‌های دیگر سحابی رتیل: در کاتالوگ عمومی جدید، این سحابی را NGC 2070 نامیده‌اند و ضمنا به آن سحابی ۳۰ دورادوس (30Doradus) نیز می‌گویند.

ویژگی‌های سحابی رتیل چیست

سحابی رتیل بسیار بزرگ است و از دو خوشه اصلی تشکیل شده است. ضمنا مناطق ستاره‌زایی دارد که صدها هزار ستاره جدید در آن در حال آفرینش هستند. در ادامه برخی از ویژگی‌های سحابی رتیل با جزییات بیشتری بیان می‌شود.

تصویر ۱. بخشی از سحابی رتیل، یک منطقه ستاره‌زای بزرگ در کهکشان ابر ماژلانی بزرگ. خوشه ستاره‌ای Hodge 301 در گوشه پایین سمت راست تصویر مشاهده می‌شود.

سحابی رتیل بسیار بزرگ است

سحابی رتیل از بزرگ‌ترین سحابی‌هایی است که تاکنون کشف شده‌اند. قطر سحابی رتیل ۶۰۰ سال نوری یا ۱۳ دقیقه قوسی است و بیش از ۸۰۰,۰۰۰ ستاره و پیش‌ستاره دارد. ستاره‌هایی که تازه در این سحابی تشکیل شده‌اند، پیوسته در پس ابرهایی از غبار پنهان می‌شوند و به‌همین علت فقط با طول موج فروسرخ می‌توان آن‌ها را رصد کرد.

این سحابی بسیار تابنده است. فاصله سحابی رتیل از زمین ۱۶۰,۰۰۰ سال نوری است. قدر ظاهری یا میزان درخشندگی ظاهری آن نیز ۸ است. سحابی رتیل را عمدتا می‌توان از عرض جغرافیایی جنوبی زمین رصد کرد.

اگر سحابی رتیل نیز به‌اندازه سحابی شکارچی به منظومه شمسی نزدیک‌ بود، چنان می‌درخشید که می‌توانست پشت اجرام منظومه شمسی سایه ایجاد کند. سحابی شکارچی به‌رغم نزدیک‌تر بودنش به منظومه شمسی، چنین توانی ندارد زیرا اندازه آن تنها یک‌صدم اندازه سحابی رتیل است.

در قدیم تصور می‌شد که سحابی رتیل در اصل یک ستاره است، اما در سال ۱۷۵۱ نیکولا لویی دو لاکای به سحابی بودن این جرم آسمانی پی برد.

خوشه‌های سحابی رتیل

سحابی رتیل دو خوشه دارد:

• خوشه R136
• خوشه Hodge 301

بیشتر انرژی سحابی از خوشه فشرده R136 نشات می‌گیرد و علت درخشش سحابی نیز همین خوشه است. خوشه R136 چندین ستاره فوق‌العاده بزرگ دارد که جرم آن‌ها حدود ۱۰۰ برابر جرم خورشید است. جرم خود خوشه نیز حدود ۴۵۰,۰۰۰ برابر جرم خورشید و قطر آن ۳۵ سال نوری تخمین زده شده است. ظاهرا خوشه R136 سرانجام به خوشه‌ای کروی تبدیل خواهدشد. خوشه‌های کروی گروهی از ستاره‌های پیر هستند که حول مرکز ابر ماژلانی بزرگ می‌گردند.

خوشه Hodge 301 حدوداً ۱۰ بار از خوشه R136 پیرتر است و سن آن ۲۰ میلیون تا ۲۵ میلیون سال برآورد شده است. این خوشه نیز چند ستاره بزرگ درخشان دارد. بزرگ‌ترین ستاره‌های خوشه Hodge 301 با انفجار ابرنواختر خاموش شده‌اند، اما چون هزاران سال نوری با زمین فاصله دارند، ما هنوز آن‌ها را روشن و درخشان می‌بینیم. سه ستاره ابرغول‌ سرخ این خوشه نیز احتمالا در آینده‌ نسبتا نزدیک خاموش خواهندشد. ستاره‌هایی که با انفجار ابرنواختر در خوشه Hodge 301 خاموش می‌شوند، موادشان را با سرعتی بیش از ۳۰۰ کیلومتر در ثانیه به فضای اطراف‌‌شان در سحابی می‌پاشند.

صدها هزار ستاره در سحابی رتیل در حال آفرینش هستند

سحابی رتیل یا NGC 2070 نمونه‌ خوبی از یک منطقه ستاره‌زا یا ستاره‌فشان یا اصطلاحا H II است. در مناطق ستاره‌زا، گاز هیدروژن در اثر تابش فوتون‌های ستاره‌های این منطقه، یونیزه می‌شود و نتیجتا از گاز به پلاسما تغییر حالت می‌دهد. مهمترین منبع نور سحابی رتیل ستاره‌های بسیار بزرگ و درخشان مرکز سحابی هستند که اصطلاحا به آن‌ها ابرغول‌های آبی می‌گویند. در حال حاضر صدها هزار ستاره جدید در سحابی رتیل در حال آفرینش هستند.

نزدیک‌ترین ابرخوشه‌های ستاره‌ای به زمین را در سحابی رتیل می‌توان یافت و به‌همین سبب اخترشناسان درباره این ابرخوشه‌ها و ستاره‌فشانی آن‌ها بسیار پژوهش می‌کنند. فعالیت‌های ستاره‌فشانی در مراحل نخست خلقت عالم بیشتر رخ می‌دادند و لذا مطالعه آن‌ها شاید بتواند درباره نحوه پیدایش عالم اطلاعاتی ارائه دهد. محیط سحابی رتیل از نظر میزان غبار و عناصر فلزی و نرخ تشکیل ستاره‌های جدید به شرایط اولیه عالم شباهت دارد.

فعالیت‌های ستاره‌فشانی در سحابی رتیل ده‌ها میلیون سال پیش آغاز شد. ظاهرا در آینده، مناطق ستاره‌زا در خوشه‌های ستاره‌ای بزرگ‌تر ادغام خواهندشد. بخشی از سوخت لازم جهت تولد ستاره ممکن است از گازهایی تامین شود که از ابر ماژلانی کوچک نشت می‌کنند.

ستاره‌ها و اجرام سحابی رتیل

منطقه مرکزی سحابی رتیل حاوی هزاران ستاره بزرگ است که مواد خود را بیرون می‌پاشند و پرتوتابی و بادهای ستاره‌ای شدیدی ایجاد می‌کنند. این بادها و رخداد‌های ابرنواختر در این منطقه دمای گازها را تا چند میلیون درجه افزایش می‌دهد.

ستاره R136a1 در خوشه R136 یکی از بزرگ‌ترین و تابنده‌ترین ستاره‌هایی است که بشر تاکنون کشف کرده است. جرم این ستاره ۲۶۵ برابر جرم خورشید و تابندگی آن ۸.۷ میلیون برابر خورشید است.

شعاع ستاره مذکور نیز ۳۵.۴ برابر شعاع خورشید و دمای سطح آن ۳۵,۰۰۰ کلوین برآورد شده است. ستاره R136a1 نوعی ستاره ولف-رایت است. ستاره‌های ولف‌-رایت ستاره‌هایی تکامل‌یافته، بزرگ و فوق‌العاده داغ هستند که در اثر تولید بادهای قوی ستاره‌ای، به‌سرعت جرم خود را از دست می‌دهند.

اختراشناسان به فاصله حدود ۳۰ پارسک تا شمال‌شرق خوشه R136 ستاره ولف‌-رایت بسیار بزرگ و تابنده دیگری را یافته‌‌ و آن‌را VFTS 682 نامیده‌اند. جرم ستاره مذکور حدود ۱۵۰ برابر جرم خورشید و شعاع آن ۲۲ برابر شعاع خورشید است. این ستاره ۱۶۴,۰۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد. قدر ظاهری آن ۱۶.۰۸ است و جزو ستاره‌های WN5h محسوب می‌شود. تابندگی این ستاره ۳.۲ میلیون برابر خورشید است و دمای سطح آن ۵۲,۲۰۰ کلوین برآورد شده است. این ستاره تنها است اما در مجاورت خود یک دوقلو نیز دارد که یکی از بزرگ‌ترین ستاره‌های مرکز خوشه R136 است.

تصویر ۲. تصویری از سحابی رتیل و ستاره VFTS 682 در مرکز سحابی

تصویر ۳. تصویر نزدیک فروسرخ از خوشه R136 در سحابی رتیل: وزن سه ستاره درخشان‌تر این خوشه هنگام تولد ۱۵۰ برابر وزن خورشید بود. بزرگ‌ترین ستاره R136a1 نام دارد که در مرکز تصویر قابل مشاهده است. جرم فعلی این ستاره ۲۶۵ برابر جرم خورشید است. ضمنا از تابنده‌ترین ستاره‌ای است که بشر تاکنون کشف کرده است. تابندگی آن حدود ۱۰ میلیون برابر تابندگی خورشید است.

بازمانده ابرنواختر NGC 2060 در سحابی رتیل

یکی دیگر از اجرام آسمانی در سحابی رتیل NGC 2060 نام دارد که یک سحابی از نوع بازمانده ابرنواختر است و حدود ۵۰۰۰ سال پیش در ابر ماژلانی بزرگ پدید آمده است. این بازمانده ابرنواختر در سال ۱۸۳۶ توسط جان هرشل کشف شد. خوشه این بازمانده ابرنواختر نیز NGC 2060 نام دارد. در سال ۱۹۹۸ درون NGC 2060 یک تپ‌اختر (pulsar) کشف شد که آن‌را PSR J0537-3610 نامیدند. این تپ‌اختر هر ۱۸ میلی‌ثانیه یک‌بار دور خود می‌چرخد.

رصد ابرنواختر 1987A در سحابی رتیل

اولین انفجار ابرنواختر رصد شده با تلسکوپ، در سحابی رتیل اتفاق افتاد. در سال ۱۹۸۷ ابرنواختر 1987A یا SN 1987A در مناطق بیرونی‌تر سحابی رتیل و در فاصله تقریبا ۱۶۸,۰۰۰ سال نوری از زمین رصد شد. این ابرنواختر در اواخر فوریه کشف شد. ستاره‌هایی که زندگی‌شان در اثر انفجار ابرنواختر پایان می‌یابد، معمولا تنها چند میلیون سال زندگی می‌کنند و لذا چندان از محل تولدشان دور نمی‌شوند.

ویژگی‌ مکانی سحابی رتیل چیست

سحابی رتیل در جنوبی‌ترین بخش از نوار ستاره‌ای ابر ماژلانی بزرگ واقع شده است. روی این نوار چند منطقه مشابه دیگر نیز هست، اما هیچ‌یک از آن‌ها به‌اندازه رتیل آرام، درخشان و بزرگ نیستند.

ویژگی‌های سحابی رتیل

این جدول نشان میدهد که برخی از ویژگی‌های سحابی رتیل چیست:

مطالب مرتبط: ویژگی‌ سایر سحابی‌ها