ویژگی‌های کهکشان مثلث: مناطق، تعداد ستارگان و موقعیت مکانی

کهکشان مثلث (M33)

ویژگی‌های کهکشان مثلث (Triangulum galaxy): کهکشان مثلث یا M33 (مخفف Messier 33) یکی از کهکشان‌های مارپیچ معروف در صورت فلکی مثلث شمالی و پس از آندرومدا و راه شیری، سومین کهکشان بزرگ در گروه محلی (Local group) است. مثلث همچنین دومین کهکشان مارپیچی نزدیک به راه شیری و کوچک‌ترین کهکشان مارپیچی در گروه محلی محسوب می‌شود. کهکشان مثلث ۴۰ میلیارد ستاره دارد و در برخی مناطق آن ستاره‌های جدیدی در حال شکل‌گیری هستند. در ادامه، ویژگی‌های کهکشان مثلث با جزییات بیشتری بیان خواهدشد.

مطلب مرتبط: کهکشان چیست و چگونه تشکیل‌ می‌شود؟

چرا این کهکشان را مثلث نامیده‌اند؟

کهکشان مثلث را به‌خاطر سه ستاره‌‌ درخشان‌تری که در مجاورت این کهکشان جلب‌توجه می‌کنند، بدین نام خوانده‌اند. نام سه ستاره یادشده چنین است:

• راس‌المثلث (مثلث آلفا)
• دلتا (مثلث بتا)
• مثلث گاما

این سه ستاره، مثلث دراز و باریکی تشکیل داده‌اند که ستاره آلفا در راس و بتا و گاما در قاعده آن هستند.

نام‌های دیگر کهکشان مثلث

کهکشان مثلث را کهکشان سه‌گوش و کهکشان سه‌سو نیز می‌خوانند. ضمنا چون سی‌وسومین جرم آسمانی بود که چارلز مسیه آن را شناسایی کرد، به‌آن‌ کهکشان M33 (مخفف Messier 33) نیز می‌گویند. در کاتالوگ عمومی جدید (New General Catalogue) نیز آن‌را کهکشان NGC 598 نامیده‌اند. کهکشان مثلث یا M33 را گاهی فرفره سه‌گوش یا فقط فرفره نیز گفته‌اند، اما آن را نباید با کهکشان معروف فرفره (Pinwheel Galaxy) یا همان M101 اشتباه گرفت.

کهکشان مثلث (M33) کجاست؟

مثلث یا M33 از دورترین اجرام آسمانی است که گاهی با چشم غیرمسلح نیز از زمین دیده می‌شود. فاصله کهکشان مثلث از زمین ۲.۳۸ تا ۳.۰۷ میلیون سال نوری است. ضمنا قدر ظاهری کهکشان مثلث ۵.۷۲ است.

کهکشان مثلث (M33) در ۳.۵ درجه غرب و شمال‌غربی ستاره راس‌المثلث یا همان ستاره مثلث آلفا واقع شده است. راس‌المثلث دومین ستاره درخشان در کهکشان مثلث است. کهکشان مثلث همچنین در ۷ درجه جنوب‌غربی ستاره جنب‌المسلسله (آندرومدا بتا) جای دارد. با یافتن ستاره جنب‌المسلسله در آسمان می‌توان محل کهکشان آندرومدا را نیز یافت.

این کهکشان را می‌توان با دوربین‌های دوچشمی بسیار قوی و یا با تلسکوپ‌های کوچک نیز رصد کرد. با تلسکوپ‌های بزرگ می‌توان خوشه‌های کروی، نوارهای غباری و ساختار مارپیچی کهکشان را نیز مشاهده کرد.

احتمالا M33 مانند قمر دور کهکشان بزرگ‌تر M31 در گردش است و لذا یک کهکشان اقماری محسوب می‌شود. ‌دو کهکشان M33 و M31 کمتر از ۳۰۰ کیلوپارسک (حدود یک میلیون سال نوری) با هم فاصله دارند. در سال ۲۰۰۴ کشف و در سال ۲۰۱۱ تایید شد که جریانی از گاز هیدروژن این‌دو کهکشان را به هم متصل کرده است. ضمنا مشخص شد که این‌دو کهکشان ۲ تا ۸ میلیارد سال پیش با هم تعامل داشته‌اند.

مطلب مرتبط: سحابی چیست و چگونه تشکیل می‌شود؟

 مناطق کهکشان مثلث

کهکشان مثلث یا M33 در فضایی به وسعت ۷۰.۸ در ۴۱.۷ دقیقه قوسی گسترده شده است و قطر آن حدود ۶۰,۰۰۰ سال نوری است. این کهکشان از زمین حدود ۲.۵ برابر ماه کامل دیده می‌شود. کهکشان مثلث حدود ۴۰ میلیارد ستاره دارد. جرم کهکشان مثلث نیز ۱۰ تا ۴۰ میلیارد جرم خورشیدی است. در حال حاضر شواهدی دال بر تعامل اخیر این کهکشان با دیگر کهکشان‌ها یافت نشده است.

هسته کهکشان مثلث یک منطقه ستاره‌زا یا اصطلاحا منطقه H II دارد که تابان‌ترین منبع پرتو ایکس در گروه محلی محسوب می‌شود. ظاهرا خود هسته کهکشان سیاه‌چاله بزرگی ندارد. جرم سیاه‌چاله مرکزی این کهکشان حدود ۳۰۰۰ برابر جرم خورشید است. ناحیه‌ای که حول مرکز کهکشان در گردش است حاوی ابرهای مولکولی است که ستاره‌های جدیدی درون آن در حال پیدایش هستند.

بازوی مارپیچی شمالی کهکشان مثلث چهار منطقه وسیع ستاره‌زا دارد اما بازوی جنوبی با ستاره‌های جوان و داغ بیشتری پر شده است. به‌طور متوسط هر ۱۴۷ سال یک‌بار یک انفجار ابرنواختر در این کهکشان رخ می‌دهد. تا به‌حال ۱۰۰ بازمانده ابرنواختر در این کهکشان شناسایی شده‌اند که بیشترشان در بخش جنوبی کهکشان هستند.

کهکشان مثلث دست‌کم ۵۴ و شاید ۱۲۲ یا تعداد بیشتری خوشه کروی دارد. تصور می‌شود که ۵۴ خوشه کروی تایید شده این کهکشان چند میلیارد سال جوان‌تر از خوشه‌های کروی کهکشان راه شیری باشند.

بزرگ‌ترین سیاه‌چاله پرجرم ستاره‌‌وار در کهکشان M33 در سال ۲۰۰۷ کشف و M33 X-7 نامیده شد. جرم این سیاه‌چاله ۱۵.۷ برابر جرم خورشید است و هر ۳.۵ روز یک‌بار ستاره همراهش را دور می‌زند و بر آن سایه می‌افکند.

منطقه NGC 604

بزرگ‌ترین و درخشان‌ترین ناحیه کهکشان مثلث، سحابی NGC 604 است که یک منطه ستاره‌زا است؛ یعنی منطقه‌ای که ستاره‌های جدیدی در آن شکل می‌گیرند. این سحابی در شمال‌شرق کهکشان مثلث جای دارد. سحابی NGC 604 یکی از بزرگ‌ترین مناطق ستاره‌زا یا اصطلاحا H II است. قطر این منطقه حدود ۱۵۰۰ سال نوری است. تلسکوپ هابل بیش از ۲۰۰ ستاره بزرگ را در منطقه NGC 604 شناسایی کرده است که جرم آن‌ها ۱۵ تا ۶۰ برابر جرم خورشید است.

تصویر پرتو ایکس از NGC 604، بزرگ‌ترین منطقه ستاره‌زا در مجاورت کهکشان مثلث. در این منطقه حدود ۲۰۰ ستاره بزرگ جوان و داغ حضور دارند. در سرتاسر این منطقه و در غبارهای سرد و گازهای گرم آن، حباب‌های بزرگی پر از گازهای پراکنده با دمای چندین میلیون درجه سانتی‌گراد تشکیل شده‌اند که از خود پرتو ایکس منتشر می‌کنند.

آینده کهکشان

آینده کهکشان مثلث (M33) را نمی‌توان دقیق پیش‌بینی کرد، اما می‌توان گفت که آینده آن به وضعیت کهکشان آندرومدا بستگی دارد. کهکشان مثلث یا نهایتا جذب آندرومدا خواهدشد و یا همراه با آندرومدا و پیشاپیش آن با کهکشان راه شیری برخورد خواهدکرد. احتمال سوم نیز این است که از گروه محلی بیرون برود. کهکشان مثلث در حال حاضر با سرعت ۱۷۹ کیلومتر در ثانیه به‌سمت منظومه شمسی و با سرعت ۲۴ کیلومتر در ثانیه به سمت راه شیری در حرکت است.

جدول ویژگی‌های کهکشان مثلث (M33)

مطالب مرتبط: ویژگی‌ سایر کهکشان‌ها